Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Żywa partia szachów na boisku przy al. Okrężnej

01-03-2015 09:16   Janusz Ludwiczak

Ulica, która położona jest wśród kasztanowców ma kilometr długości. Pierwotnie zwała się Okrężną, w czasie wojny przemianowano ją na Ludwig von Beethoven Allee. Przy ulicy tej zbudowano stadion, na którym m. in. rozgrywane były żywe partie szachów i odbywały się pokazy bydła i koni - po opisywanej w poprzednim odcinku z cyklu "Spacer po Łazarzu..." ulicy Przybyszewskiego przenosimy się na aleję Reymonta.

Ulica Reymonta:

• Długość: 1051 m
• Kod pocztowy: 60-791
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń - FUP Poznań 74 (ul. Chociszewskiego 18/20)
• Ilość budynków: 19
• Najwyższy numer: 39
• Status drogi: krajowa/główna, układ podstawowy
• Komunikacja miejska: TRAM - 1, 7, BUS - 45, 64, 93
• Parafia:
  • ul. Reymonta 3, 5, 7, 9, 11/13, 15, 17, 17a, 19 - Parafia Michała Archanioła (ul. Stolarska 7)
  • ul. Reymonta 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 33A, 35, 39 - Parafia Św. Anny (ul. Matejki/Limanowskiego 13)
• Obwód wyborczy:
  • ul. Reymonta 3, 5, 7, 9, 11/13, 15, 17, 17a, 19 - komisja nr 51, II Liceum Ogólnokształcące (ul. Matejki 8/10)
  • ul. Reymonta 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 33A, 35, 39 - komisja nr 44, Zespół Szkół Gimnazjalno-Licealnych (ul. Wyspiańskiego 27)
• Obwód szkół:
  • ul. Reymonta 3, 5, 7, 9, 11/13, 15, 17, 17a, 19, 21, 23 - Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
  • ul. Reymonta 25, 27, 29, 31, 33, 33A, 35, 39 - Szkoła Podstawowa nr 90 (ul. Chociszewskiego 56), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
• Policja:
  • ul. Reymonta 3, 5, 7, 9, 11/13, 15, 17, 17a, 19 - Komisariat Poznań-Targi (ul. Śniadeckich), rewir I, rejon dzielnicowych 3
  • ul. Reymonta 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 33A, 35, 39 - Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir II i III, rejon dzielnicowych 11, 25, 34.

Kilometrowa aleja wśród kasztanowców

Ulica Władysława Reymonta ma ponad kilometr długości (dokładnie 1051 m). Arteria, składająca się z dwóch pasów ruchu w każdym kierunku prowadzi z północy na południe, łącząc Rondo Jana Nowaka-Jeziorańskiego z ul. Arciszewskiego. Pośrodku, wśród kasztanowców poprowadzona została trasa tramwajowa.

Krzyżuje się z ulicami: Przybyszewskiego/Grunwaldzką (Rondem Jeziorańskiego), Taborową, Wyspiańskiego, Chociszewskiego oraz z Grochowską/Arciszewskiego/Hetmańską. Aleja Reymonta stanowi fragment II ramy komunikacyjnej miasta. Do momentu otwarcia Zachodniej Obwodnicy Poznania stanowiła część drogi krajowej nr 11 i trasy europejskiej E261.

Ulica ta stanowi również granicę między Osiedlem Św. Łazarz a Osiedlem Grunwald Południe.

Pierwotnie zwała się Okrężną, w czasie wojny przemianowano ją na Ludwig von Beethoven Allee

Pierwsze ślady alei tej możemy odnaleźć już przed wojną, w 1914 r. i to w postaci drożyny Gürtelgasse, łączącej ulice Dąbrowskiego i Chociszewskiego. Aleję określano po roku 1918 jako Okrężną, a w czerwcu 1928 roku podzielono ją na trzy odcinki: Reymonta, Przybyszewskiego i Żeromskiego. Aleję Okrężną obdarzono imieniem Władysława Reymonta w roku 1925, tuż po śmierci pisarza - pisze Zbigniew Zakrzewski w książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

Wieszcz był patronem tej ulicy tylko przez czternaście lat. Po wybuchu II wojny światowej hitlerowcy przemianowali arterię na Beethovenallee - Ludwig van Beethoven Allee (aleję Ludwiga von Beethovena).

W 1945 roku ulica odzyskała znów swojego patrona - Władysława Reymonta. Nie wiadomo czemu inna ulica w Poznaniu nie została nazwana Beethovena. Widocznie ówczesne władze miasta uznały, że wybitny niemiecki kompozytor i pianista, twórca muzyki klasycznej nie ma związku ze stolicą Wielkopolski. Co ciekawe ulica Beethovena znajduje się w Gdańsku, Tychach i Wrocławiu.

Ponad 80-letnie wille

Przy al. Reymonta znajdują się głównie wille. Najstarsze z nich pod numerem 3, 5, 7, 15, 19, 27, 29 i 33 pochodzą z lat 30. XX wieku. W rejestrze zabytków znajdują się również pochodzące z lat 50. XX wieku domy pod numerem 9, 11/13.

Tramwaje jeżdżą tutaj już od 45 lat

W 1929 roku, tuż przed rozpoczęciem Powszechnej Wystawy Krajowej do wejścia E na teren wystawy poprowadzona została trasa tramwajowa, na którą skierowano linię nr 6. Po PeWuCe tramwaj na Reymonta okazał się niepotrzebny i w 1931 rozebrano torowisko.

38 lat później rozpoczęła się budowa trasy tramwajowej wzdłuż ulicy Hetmańskiej i Reymonta. Tramwaje pomiędzy Głogowską a Rondem Jeziorańskiego pojawiły się po raz pierwszy 23 lutego 1970 roku. Do obsługi nowej trasy uruchomiona została w godzinach szczytu linii nr 20 z Junikowa przez Grunwaldzką, Reymonta, Hetmańską i Głogowską na Górczyn, a także nr 19.

Żywe szachy na boisku "Arena"

Wzdłuż tej ulicy początkowo znajdowały się lasy i pola. W 1928 roku teren ten przeznaczono na tereny wystawowe PeWuKi, czyli Powszechnej Wystawy Krajowej, która odbyła się od 16 maja do 30 września 1929 r. Pomiędzy obecną ulicą Wyspiańskiego a Chociszewskiego powstało boisko "Arena".

Na PeWuKę zbudowano przy tej ulicy boisko sportowe z trybuną, tzw. Arenę. Pamiętam, jak w pierwszych dniach tej imprezy rozegrano na Arenie malownicze widowisko, partię żywych szachów na specjalnej szachownicy oznaczonej na trawie boiska. Był to popis pięknie wystrojonych kaliszanek, pełniących rolę figur i pionków. Na kilka lat przed tragicznym wrześniem 1939 roku zaczęto tu urządzać park imieniem Kasprowicza. Okupant doszczętnie zniszczył pożyteczne, prawie już ukończone dzieło - zaznacza Zbigniew Zakrzewski w swojej książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

Projektantem "Areny" był Jerzy Müller. Obiekt miał formę stadionu, otoczonego trybunami. W czasie PeWuKi "Arena" (nie mylić z obecną halą widowiskowo-sportową) była przeznaczona do prezentacji zwierząt hodowlanych.

Niewyjaśniony pożar zabytkowych trybun stadionu

W kwietniu 2010 r. doszło do pożaru na terenie dawnego stadionu Energetyka, który gasiło 9 jednostek straży pożarnej. Spłonęła część drewnianej trybuny, jednak drugą połowę udało się uratować. W pożarze nikt nie ucierpiał.

Wartość strat oszacowano na 100 tysięcy złotych. Pozostałą część trybun, która nie spłonęła trzeba było wyburzyć. Policjantom zajmującym się problematyką nieletnich i prewencji kryminalnej z komisariatu grunwaldzkiego udało się zatrzymać podpalaczy, którymi okazali się trzej nastolatkowie: dwaj chłopcy w wieku 13 lat i 10-letnia dziewczynka.

Stadion Energetyka przy ulicy Reymonta był wpisany do rejestru zabytków. Powstał w 1929 roku na Powszechną Wystawę Krajową - "PeWuKę". Obecnie teren byłego stadionu Energetyka jest niezabudowany. Właściciel nieruchomości chciał w tym miejscu postawić pięć 16-piętrowych wieżowców mieszkalnych.

A za Areną badają żywność

Kierujemy się dalej na północ w kierunku Ronda Jeziorańskiego. W budynku pod numerem 11/13, na przeciwko Parku Manitiusa mieści się Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Główne Laboratorium. Do zadań instytucji należy m. in. kontrola jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w produkcji i obrocie, a także produktów sprowadzanych z zagranicy, dokonywanie oceny i wydawanie świadectw w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, powiadamianie i ostrzeganie o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia. W laboratorium badane są m. in. zboża, przetwory mięsne, cukier, przyprawy ziołowe, a także koncentraty spożywcze, wino, soki i nektary, wyroby spirytusowe, przetwory warzywne, niektóre warzywa, mięso, jaja czy miód.

Ulica noblisty

WŁADYSŁAW STANISŁAW REYMONT, właść. Stanisław Władysław Rejment - polski pisarz, prozaik i nowelista, jeden z głównych przedstawicieli realizmu z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. Niewielką część jego spuścizny stanowią wiersze. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za czterotomową epopeję "Chłopi".

Urodził się 7 maja 1867 roku w Kobielach Wielkich koło Radomska (woj. łódzkie). Jego ojciec, Józef Rejment, człowiek oczytany, miał wykształcenie muzyczne i w tuszyńskiej parafii pełnił obowiązki organisty, a także prowadził księgi stanu cywilnego i korespondencję proboszcza z władzami rosyjskimi. Matka, Antonina z Kupczyńskich, miała talent do opowiadania. Wywodziła się ze zubożałej szlachty krakowskiej; w latach dojrzałych pisarz fakt ten często podkreślał.

Rodzice chcieli, aby został organistą. Odmówił uczęszczania do szkół, często zmieniał zawody, miejsca zamieszkania, dużo podróżował po Polsce i Europie. Ukończył Warszawską Szkołę Niedzielno-Rzemieślniczą. W latach 1880–1884 uczył się zawodu krawieckiego w Warszawie, po czym został czeladnikiem. W okresie 1884–1888 był aktorem w wędrownych grupach teatralnych, następnie w latach 1888–1893 dzięki protekcji ojca znalazł zatrudnienie jako niskiej rangi funkcjonariusz Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, pracując m. in. w Rogowie i Lipcach. W 1890 r. zmarła matka pisarza. Z twórczości literackiej utrzymywał się od 1894, kiedy przeniósł się do Warszawy, jednak swoje pierwsze wiersze pisał już w 1882 roku.

13 lipca 1900 r. Reymont uległ wypadkowi kolejowemu. Trafił do szpitala z dwoma złamanymi żebrami, jednak w raporcie lekarskim napisano, że pisarz ma 12 złamanych żeber oraz inne kontuzje ciała i nie wiadomo, czy będzie nadal zdolny do pracy umysłowej. Notatkę szpitalną sfałszował dr Jan Roch Raum. Wysokie odszkodowanie w wysokości 38 500 rubli pomogło mu zdobyć niezależność finansową.

15 lipca 1902 w Krakowie ożenił się z Aurelią Szabłowską z domu Schatzschnejder, ślub odbył się w kościele Karmelitów na Piasku. W tym samym roku umarł jego brat Franciszek.

W 1905 roku Władysław Reymont był świadkiem wydarzeń rewolucji 1905 roku. Swoje obserwacje ze strajku powszechnego i demonstracji w Warszawie, po ogłoszeniu manifestu konstytucyjnego przez cara Mikołaja II, opisał m. in. w tekście Kartki z notatnika w nr 45 Tygodnika Ilustrowanego. Zbiór jego wspomnień z okresu, nazwanych Z konstytucyjnych dni. Notatki, przedrukowano następnie w 1956 r. w III tomie Dzieł wybranych, pt. Nowele.

Był członkiem Ligi Narodowej przed 1914 rokiem. W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914 roku, podpisał telegram dziękczynny, głoszący m. in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rękojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich. W 1920 r. zakupił majątek w Kołaczkowie k. Wrześni.

13 listopada 1924 roku Reymont otrzymał Nagrodę Nobla. Do końca życia zasiadał w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł w Warszawie 5 grudnia 1925 r. 9 grudnia został pochowany w alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim, a jego serce wmurowano w filarze kościoła pw. św. Krzyża.

Ciekawostki:

• przy ul. Reymonta 35 znajduje się działająca od ponad 50 lat Wielkopolska Przychodnia Sportowo-Lekarska, która świadczy usługi medyczne również dla pacjentów w ramach kontraktu NFZ.
• Tuż obok mieści się Centrum Tenisowe Arena, które powstało w 2002 roku w miejscu, gdzie stacjonowało tymczasowe wesołe miasteczko i polowy cyrk. Można tutaj zagrać nie tylko w tenisa, ale również w badmintona i squasha.
• w willi na rogu ul. Wyspiańskiego mieści się czterogwiazdkowy hotel Platinum Palace.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• Atlas architektury Poznania (praca zbiorowa), Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008, s.131, ISBN 978-83-7503-058-7
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Zdj. hist.: Biblioteka Uniwersytecka/fotopolska.eu, Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Miało być tutaj zoo, funkcjonowało wesołe miasteczko - Park Kasprowicza

ZOBACZ TAKŻE: Aleja Okrężna, przy której wzniesiono Szpital Diakonisek i akademik dla 816 gości

ZOBACZ TAKŻE: Utopiono 1,5 miliona złotych w budowie lodowiska w Parku Kasprowicza