Portal lazarz.pl szanuje prywatność swoich czytelników i przetwarza tylko te dane osobowe, które są niezbędne do prawidłowego świadczenia usług informacyjnych jakie oferuje.
Strona wykorzystuje pliki cookies. Mogą Państwo określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w waszej przeglądarce.
Klikając poniższy przycisk zgadzają się Państwo na przetwarzanie zbieranych przez portal lazarz.pl danych osobowych w zakresie i na warunkach opisanych w naszej
Polityce Prywatności.
Wyrażenie zgody jest dobrowolne, ale może być konieczne w celu wykonania niektórych usług.

Zgoda

Park, który był cmentarzem, później nazywał się Zwycięstwa - .:LAZARZ.PL->poznański portal dzielnicowy:. Łazarz w z@sięgu myszki
Park, który był cmentarzem, później nazywał się Zwycięstwa
17-08-2014 09:35   Janusz Ludwiczak
Jego początku sięgają 1895 r., kiedy to na niezabudowanym obszarze poza terenami fortyfikacji utworzono cmentarz ewangelicki. 57 lat później teren ten przekształcono w park W naszym cyklu "Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic" przyszedł czas na kolejny park - Park Manitiusa.

Ma 60 tysięcy metrów kwadratowych

Park Manitiusa ma 6 hektarów powierzchni. Położony jest tuż przy granicy Łazarza, u zbiegu ulic Grunwaldzkiej (od północy) i al. Reymonta (od wschodu), przylega do ronda Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Park ten znajduje się na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego. W 1895 r. na niezabudowanym obszarze poza pierścieniem wewnętrznych fortyfikacji Twierdzy Poznań założono sąsiadujące ze sobą cmentarze ewangelickich parafii św. Pawła ze śródmieścia i św. Łukasza na Jeżycach, sięgające na południe do ul. Taborowej, a od zachodu do ul. Obozowej. Po 1918 r., w związku z wyjazdem większości parafian do Rzeszy, część zbędnego obszaru przeznaczono na ogródki działkowe dla pozostającej w mieście ludności niemieckiej. W grudniu 1944 r. na cmentarzu św. Łukasza został pochowany ks. Paul Blau, ostatni generalny superintendent poznańskiego Kościoła Ewangelicko-Unijnego.

Po 1945 r. cmentarze zamknięto dla pochówków. W 1952 r. (według planu miasta z 1948 r. nastąpiło to już wcześniej) zostały przekształcone w Park Zwycięstwa.


"Pochowani tam zmarli nadal spoczywają w tym samym miejscu. Zlikwidowano jedynie nagrobki, splantowano teren i zasiano trawę"

Według dr Marka Rezlera, historyka, biografisty i regionalisty Park Manitiusa dalej jest cmentarzem - znajdują się tutaj groby ewangelików.

Park ten powstał po 1945 roku, na obszarze cmentarzy dwóch parafii ewangelickich, w okresie, gdy ewangelicy aktywnie funkcjonowali na terenie miasta. W rzeczywistości pochowani tam zmarli nadal spoczywają w tym samym miejscu. Zlikwidowano jedynie nagrobki, splantowano teren i zasiano trawę - zauważa dr Marek Rezler.

Jakie mogą być przyczyny, że wciąż nie ekshumowano tych grobów?
Od strony technicznej i logistycznej byłaby to operacja niezwykle trudna, długotrwała i kosztowna. Nie zapominajmy, że w grę wchodziłaby ewentualność ekshumacji co najmniej kilkudziesięciu tysięcy szczątków - wskazuje dr Marek Rezler.

Czytelny pozostał układ dawnych alei, obsadzonych drzewami liściastymi, z których na szczególną uwagę zasługują dęby amerykańskie, osiągające znaczne rozmiary. Krzewy występują głównie w strefie oddalonej od ulicy, dolną warstwę zajmują przede wszystkim trawniki. Południową część obszaru dawnych cmentarzy, od alei na przedłużeniu ul. Wyspiańskiego po ul. Taborową zajęły ogródki działkowe, obiekty sportowe i zabudowa koszar MO (obecnie Ośrodek Szkolenia Policji).

Nie zachował się tutaj ani jeden nagrobek, przetrwała jednak kaplica cmentarna kościoła św. Pawła, w 1946 r. przekazana jako tymczasowe miejsce nabożeństw parafii ewangelicko-augsburskiej. Kaplica jest neogotycką budowlą wzniesioną w 1896 r. Mimo długoletnich starań o rozbudowę lub budowę nowej kaplicy i domu parafialnego, dopiero po rewindykacji parceli na rzecz parafii, w 2004 r. przy ul. Obozowej poświęcono nowy kościół Łaski Bożej. Na terenie za świątynią zostało upamiętnione miejsce pochówków.


Pomnik Zwycięstwa

W południowej części parku znajduje się Pomnik Zwycięstwa - dwubryłowy pomnik w formie obelisku i steli. Na poziomym elemencie (steli) zostały wyrzeźbione wyobrażenia rycerzy na koniach i napis Grunwald 1410 (od strony południowej), a także podobizny czołgów i żołnierzy oraz data 9 V 1945 (od strony północnej, czyli od strony wnętrza parku).

Projektantem pomnika był Ryszard Skupin, a odsłonięcie nastąpiło 9 maja 1968 z okazji Dnia Zwycięstwa. Obiekt stoi w pobliżu dawnych koszar ZOMO i ośrodka sportowego ówczesnego milicyjnego klubu Olimpia.


Olimpia

W pobliżu Pomnika Zwycięstwa, przy ul. Taborowej 1 mieści się pływalnia kryta Olimpia, która powstała na przełomie lat 60. i 70. w latach 60. Znajduje się w niej basen o wymiarach 25x12 m, głębokość maksymalna wynosi 1,8 m, minimalna 90 cm. W obiekcie znajduje się również drugi basen, płytszy - 0,40-0,80 m. Pływalnia Olimpia czynna jest codziennie od 6:00 do 22:15. Wstęp na basen odbywa się tylko z karnetami (rocznym lub 6-miesięcznym, których ceny wahają się od 180 do 350 zł).


Znajdowała się tutaj studnia

Na początku sierpnia odbyła się tutaj miesięczna wystawa "Spacerologia", którą przygotowało dziesięciu berlińskich artystów. Ich prace, wśród których są rzeźby, instalacje, obrazy, fotografie zostały umieszczone na Starym Grunwaldzie. Dzieła przedstawiały spostrzeżenia berlińczyków na temat wielowarstwowej historii, zawierają ślady wojny i okupacji, ale również współpracy niemiecko-polskiej.

Tam swoje prace wystawiało pięciu artystów. Ayami Awazuhara przygotował pięć wiszących konstrukcji z niebieskawymi oknami z żywicy epoksydowej, które odwołują się do historii tego miejsca, które niegdyś było cmentarzem. W każdym oknie ukryte było zdjęcie przedstawiające historię parku i miasta oraz abstrakcyjne przedmioty dające nowe spojrzenie na Park Manitiusa jakim jest dzisiaj.

W Parku Manitiusa mogliśmy też zobaczyć zielone tablice, na których znajdowały się napisy w języku niemieckim: "Betreten des Geländes ist verboten (Zakaz wchodzenia na teren posesji) czy "Füttern verboten" (Nie karmić zwierząt).

Moja praca powstała z rysunków Antoniego Kowalskiego, mieszkańca Grunwaldu, który w czasie okupacji rysował dla swojego syna, ukrywającego się w bezpiecznym miejscu na wsi. Rysunki te były pogodne i pełne życia. Na tych rysunkach Poznań wyglądał jako miłe miasto, ale w tle pojawiały się szyldy w języku niemieckim.
"Tymczasem pa" - to fraza, którą Antoni Kowalski zwykł był kończyć każdy list do syna. W kontekście instalacji fraza ta może być również interpretowana w odmienny sposób: "Tymczasem Pa" - już Cię nie potrzebuję, możesz odejść w stronę więdnącej pamięci, nieskończenie rozpoznawalnej
- objaśnia Anna Szaflarski, kurator wystawy "Spacerologia" i autorka pracy "Tymczasem Pa".

W ramach wystawy "Spacerologia" mogliśmy też zobaczyć "Miejskie źródło" Alexa Turgeona, czyli studnię życzeń. Jest to konstrukcja, która odwołuje się do istoty wierzeń. Studnia wskazuje miejsce, które przynosi szczęście, ale jest i miejscem odzwierciedlającym pragnienia poprzez sieć umocnioną mitem dobrobytu i zaspokojenia. Wierzenia podtrzymując sieć, która z kolei zapobiega wyschnięciu i zapadaniu się ścian studni.

Spoglądając do studni widzimy siebie, ale również tekst, który najpierw został przetłumaczony z języka niemieckiego na angielski, później na polski i z powrotem na niemiecki. W ten sposób odbiorca jest zaproszony do kontemplacji i odczytania pełnego przesłania znajdującego się w odzwierciedleniu otoczenia.


Sięgał do Ostroroga. Niegdyś nazywał się Zwycięstwa

Okazuje się, że Park Manitiusa był znacznie większy. Po 1962 r. został okrojony od północy i wschodu, podczas poszerzania ulicy Grunwaldzkiej i Reymonta. Przestało wówczas istnieć żeliwne ogrodzenie z ozdobną bramą, dom grabarza a także kaplica cmentarza św. Łukasza, służąca po wojnie parafii polskokatolickiej.

W 1968 r. na zamknięciu głównej alei wzniesiono niewielki pomnik Zwycięstwa (proj. Ryszard Skupin), upamiętniający zakończenie II wojny światowej i bitwę pod Grunwaldem. W latach 70. w jego sąsiedztwie powstała kryta pływalnia i Wielkopolskie Centrum Judo Towarzystwa Sportowego Olimpia.

W 2000 r. patronem parku został ks. senior Gustaw Manitius, zasłużony polski duszpasterz luterański, zamordowany przez hitlerowców w Forcie VII. W 2002 r. poświęcono mu głaz pamiątkowy od strony ul. Grunwaldzkiej, autorstwa prof. Władysława Wróblewskiego.


Spotykają się tutaj protestanci

Do Parku Manitiusa przylega kościół pw. Łaski Bożej Parafii Ewangelicko-Augburskiej, mieszczący się przy ul. Obozowej 5.

Budowa nowej świątyni oraz kompleksu, składającego się z budynku świątyni i ośrodka parafialnego rozpoczęła się w 2002 roku. Już rok później w kościele rozpoczęto odprawiać pierwsze nabożeństwa. Wszystkie prace budowlane zakończono jesienią 2004 roku. Tym samym luteranie przenieśli się do nowego Kościoła pw. Łaski Bożej. Wcześniej przez 57 lat (od 1946 do 2003 roku) spotykali się na nabożeństwach w małej kaplicy, mieszczącej się przy ul. Grunwaldzkiej na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego.

Parafia Ewangelicko-Augsburska liczy ponad 300 osób. Nabożeństwa odprawiają się w niedziele o godzinie 10:00, zaś spotkania dla zainteresowanych protestantyzmem odbywają się we wtorki o 17:00 i w środy o 19:15.


Patronem pastor, który zginął tragicznie w Forcie VII

GUSTAW MANITIUS - duchowny ewangelicko-augsburski, organizator polskiego życia ewangelickiego w Wielkopolsce i na Pomorzu, senior diecezji wielkopolskiej, męczennik II wojny światowej.

Urodził się 7 lutego 1880 r. w Konstantynowie Łódzkim. Był synem pastora ks. Zygmunta Ottona Manitiusa i Zofii z d. Ehlert oraz wnukiem ks. Karola Gustawa Manitiusa, generalnego superintendenta Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie.

W 1907 r. ukończył studia teologiczne w Targu, w Estonii. Od 1911 do 1924 r. był proboszczem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Zduńskiej Woli. W czasie I wojny światowej był jednym z organizatorów polskiego gimnazjum humanistycznego w Zduńskiej Woli. Od 31 października 1924 r. został proboszczem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Poznaniu. Działał czynnie w Polskim Związku Zachodnim. Był też nauczycielem historii i religii w gimnazjach w Zduńskiej Woli i Poznaniu, a później wybrany seniorem diecezji pomorsko-wielkopolskiej kościoła Ewangelicko-Augsburskiego z Konsystorzem w Warszawie.

Podczas II wojny światowej 9 października 1939 został aresztowany przez gestapo wraz z innymi działaczami Polskiego Związku Zachodniego w Poznaniu i osadzony w więzieniu przy ul. Młyńskiej, a od grudnia w Forcie VII, gdzie został zamordowany przez pijanych strażników prawdopodobnie w nocy 28/29 stycznia 1940. Miejsce pochówku pozostaje nieznane - może to być mogiła zbiorowa na Cmentarzu Górczyńskim, gdzie grzebano bezimienne ofiary tego miejsca kaźni.

W 2000 r. nadano jego imię temu parkowi. Dwa lata później odsłonięto głaz pamiątkowy zaprojektowany przez prof. Władysława Wróblewskiego.


Opracowanie na podstawie - źródła:

  • Helena Szafran, Miasto Poznań i okolica, Poznań, PTPN, 1959 ("Wielkopolska w oczach przyrodnika", nr 3)
  • Bolesława Krzyślak, Dawny kościół św. Pawła na Fredry - obecny kościół Najświętszego Zbawiciela, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2003, ISBN 83-87847-85-2 ("Biblioteka Kroniki Miasta Poznania. Zabytki Poznania")
  • Dorota Leśniewska, Jarosław Mulczyński, Ulica Grunwaldzka. Grudzień 2003 - luty 2004, Muzeum Historii Miasta Poznania [katalog wystawy], Poznań, Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2003, ISBN 83-89053-25-X ("Ulice i zaułki dawnego Poznania")
  • Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, red. meryt. i oprac. tekstów Janusz Pazder, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2003, ISBN 83-87847-92-5
  • Jerzy Domasłowski, Kościół Ewangelicko-Augsburski w Poznaniu i w Zachodniej Wielkopolsce w latach 1919-2005, Poznań, Parafia Ewangelicko-Augsburska, 2005, ISBN 83-922889-0-4
  • Hanna Hałas, Ochrona cmentarzy poznańskich, "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 2005, nr 2 (Piękno odzyskane)
  • Patroni wielkopolskich ulic, zebrał i oprac. Paweł Anders, Poznań, Wydaw. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2006, ISBN 83-87816-76-0
  • Woldemar Gastpary, Manitius Gustaw, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław, Ossolineum, 1974
  • Patroni wielkopolskich ulic, zebrał i oprac. Paweł Anders, Poznań, Wydaw. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2006, ISBN 83-87816-76-0
  • Zbysław Wojtkowiak, Napisy pamiątkowe miasta Poznania, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań, 2004, s. 156, ISBN 83-89738-03-1.


R E K L A M A

Komentarze (7)

27-06-2016 08:16:55
?
Co to jest takie podwyższenie na zdjęciu numer 14?
19-08-2014 19:21:56
Iwona
Panie Tomku, "Park Sztywnych" to ten, o którym jest artykuł. A w ogóle to mamy Jeżyce.
18-08-2014 19:18:03
Tomek
O jakich "Jerzycach" kolega maciej mówi? Bo takowych w Poznaniu nie ma. A zawsze myślałem, że Park Sztywnych był przy ul. Niecałej oraz Białej. Tam też nie było czasem cmentarza?
18-08-2014 12:30:00
morlock
Ale nowość. Tylko "nowym" miastowym ta wiedza się przyda by epatować przed szwagrem i inną rejestracją z sąsiedniego numeru w kamienicy.
18-08-2014 07:42:16
Iwona
Bardzo ciekawy, wyczerpujący artykuł. Świetna fotorelacja. Jako dziecko bałam się tu chodzić, bo słyszałam że to "park sztywnych"
17-08-2014 19:37:20
swojak
Potwierdzam:) Wszyscy nazywali ten park parkiem sztywnych. A oprócz wspomnianych bijatyk chodziło się na tzw. harendę na teren pobliskich działek mi willi. Jeszcze teraz pamiętam smak zdobycznych śliwek i jabłek:0
17-08-2014 12:17:36
maciej
Stare "Ejbry"pamiętają,że w latach 60/70-park sztywnych to miejsce "walk" między Łazarzem,Wildą a Jerzycami. Były to tak zwane teraz "ustawki"...
Aktualności
R E K L A M A
Niezapominajka
04

kwi

do 07-04-2024
Międzynarodowe Targi Poznańskie
"Poznań Motor Show" - targi motoryzacyjne
TTM - Targi Techniki Motoryzacyjnej

07

kwi

Poznań * Łazarz
Wybory samorządowe

12

kwi

do 14-04-2024
Międzynarodowe Targi Poznańskie
"Poznań Run Expo" - targi sportowe: bieg | aktywność | motywacja

14

kwi

Poznań * Łazarz
16. Poznań Półmaraton

20

kwi

11:00
Młodzieżowy Dom Kultury nr 3 ul. Jarochowskiego 1
Konkurs Piosenki Przedszkolnej

[ wszystkie ]

Komentarze
Ogłoszenia
Newsy na Twoją skrzynkę!
Zapisz się na listę mailingową:
Twój e-mail: