Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Stanowiła część ulicy Granicznej. Za Niemców nadano jej imię Ferdinanda von Zeppelina

04-02-2014 13:48   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (1) * Skomentuj

Do 1909 roku stanowiła część ul. Granicznej, po czym została wyodrębniona i nadano jej imię Ferdinanda von Zeppelina, hrabiego niemieckiego, który w 1900 roku zbudował pierwszy sterowiec o konstrukcji szkieletowej. Budynki przy tej ulicy zróżnicowane są pod względem zabudowy. Znajdują się tutaj eklektyczne kamienice z początku XX w. jak i bloki z czasów PRL. Pod numerami 23-29 powstała zabudowa mieszkalna dawnej Spółdzielni Urzędników Niemieckich. Mieści się tutaj również budynek z rzadko spotykanym rzutem zbliżonym do litery Z. W 40. już odcinku z cyklu "Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulicy" opisujemy ulicę Łukaszewicza.

Ulica Łukaszewicza:

• Długość: 705 m
• Kod pocztowy:
  • 60-725 (od 1 do 8 obie strony, numer 10)
  • 60-726 (od 9 do 17 nieparzyste, od 12 do 18 parzyste)
  • 60-727 (od 19 do 21 nieparzyste)
  • 60-728 (od 20a do 38a parzyste)
  • 60-729 (od 23 do 43 nieparzyste, od 40 do 50 nieparzyste)
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń - UP Poznań 34 (ul. Chociszewskiego 18/20), najbliższa poczta - FUP Poznań 2 (Rynek Łazarski 7)
• Ilość budynków: 48
• Najwyższy numer: 44
• Status drogi: gminna/lokalna, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: brak
• Parafia:
  • ul. Łukaszewicza 1-10 - Św. Anny (ul. Limanowskiego 13/Matejki)
  • ul. Łukaszewicza 9/13, 12-44 - Matki Boskiej Bolesnej (ul. Głogowska 97)
• Obwód wyborczy:
  • ul. Łukaszewicza 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 14a, 14b, 16, 16a, 16b - komisja nr 46, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  • ul. Łukaszewicza 31, 31a, 33, 33a, 35, 35a, 35b, 35c, 35d, 37a, 37b, 37c, 39, 43, 50 - komisja nr 41, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  • ul. Łukaszewicza 20a, 22, 24, 26, 26a, 28, 28a, 30, 32, 32A, 34, 36, 38, 38a, 40, 40a, 42, 44 - komisja nr 42, Szkoła Podstawowa nr 77 (ul. Dmowskiego 50)
• Obwód szkół:
  • ul. Łukaszewicza 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9/13, 10, 12, 14, 14a, 14b, 15, 16, 16a, 16b, 17, 19, 20a, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 26a, 27, 28, 28a, 29, 30, 31, 31a, 32, 32a, 33, 33a, 34, 35, 36, 38, 38a - Szkoła Podstawowa nr 9 (ul. Łukaszewicza 9/13), Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  • ul. Łukaszewicza 29a, 29b, 29c, 35a, 35b, 35c, 35d, 37a, 37b, 37c, 39, 40, 40a, 42, 43, 44 - Szkoła Podstawowa nr 77 (ul. Dmowskiego 50), Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
• Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 30, 31, 32.

Łączy Małeckiego z Potockiej

Ulica Łukaszewicza ma 705 metrów długości. Biegnie z północy na południe, od placu przy zbiegu z ul. Małeckiego i Granicznej do ul. Potockiej. Dobiegają do niej również ulice: Calliera, Mottego, Karwowskiego i Stablewskiego.

Stanowiła część ulicy Granicznej. Za Niemców nadano jej imię Ferdinanda von Zeppelina

Do 1909 roku stanowiła część ul. Granicznej, po czym została wyodrębniona i nadano jej imię Ferdinanda von Zeppelina, hrabiego niemieckiego, który w 1900 roku zbudował pierwszy sterowiec o konstrukcji szkieletowej. W 1919 roku nadano jej imię Józefa Łukaszewicza. W czasie II wojny światowej hitlerowcy przywrócili jej nazwę Ferdinand-von-Zeppelin-Strasse.

Kamienice z początku XX wieku przeplatane z blokami z lat 60.

Budynki przy tej ulicy zróżnicowane są pod względem zabudowy. Znajdują się tutaj eklektyczne kamienice z początku XX w. jak i bloki z czasów PRL. Najstarsze budynki - z lat 1905-1910 znajdują się pod numerami 1, 4, 5, 6, 8, 10, 15/17, 19, 25 i 26. Kamienica pod numerem 15/17, na rogu z ul. Mottego została zbudowana jako dom własny architekta Waltera Czygana.

Osiedle DBWBV - dla Spółdzielni Urzędników Niemieckich

W latach 1911-1913 pod numerami 23, 25, 27 i 29 oraz Karwowskiego 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22 i 24 powstała zabudowa mieszkalna dawnej Spółdzielni Urzędników Niemieckich. Domy dla niemieckich urzędników Deutscher Beamter-Wohnugs-Bau-Verein (DBWBV) powstały według projektu Josepha Leimbacha. Po I wojnie światowej domy przeszły na własność Uniwersytetu Poznańskiego.

Ciąg czterokondygnacyjnej zabudowy wzdłuż południowej pierzei został rozbity przez wprowadzenie wewnętrznego dziedzińca i sięgacza rozdzielającego kamienice o nieco innym standardzie i wystroju elewacji. Pozwoliło to także na likwidację oficyn i powiększenie powierzchni podwórek, które przez wysuwanie partii budynków zyskały malowniczy układ. Wzniesiona na planie litery "U" kamienica na narożniku ul. Łukaszewicza z prostymi elewacjami, jest artykułowana przez płaskie pilastry i balkony na drugiej i trzeciej kondygnacji. Sąsiednia kamienica sprawia bogatsze wrażenie, przede wszystkim dzięki ukształtowaniu zewnętrznego dziedzińca. Znajdująca się pośrodku klatka schodowa została wyodrębniona przez klasycyzujący portal i piony okien nad nim zamkniętych łamanym, zaokrąglonym szczytem. Mieszkania przeznaczone dla średniej warstwy urzędników, miały po trzy i cztery pokoje, a zastosowane rozwiązania przestrzenne pozwalały na ich lepsze doświetlenie - pisze prof. Hanna Grzeszczuk-Brendel w "Atlasie architektury Poznania" (Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008).

W jednym z domów, pod numerem 23 mieszkała prof. Mieczysława Ruxerówna, polska uczona, archeolog. Przy Łukaszewicza mieszkał również prof. Antoni Danysz, historyk kultury i teoretyk wychowania.

"Dziewiątka" z rzadko spotykanym rzutem zbliżonym do litery Z

Pod numerem 9/13, przy zbiegu z ul. Calliera mieści się gmach Szkoły Podstawowej nr 9. "Dziewiątka" powstała w wyniku konkursu architektonicznego, ogłoszonego przez Ministerstwo Oświaty, na nowoczesny (według kanonów lat 50. XX wieku) obiekt oświatowy. W konkursie zwyciężył Stefan Zieleśkiewicz z poznańskiego Miastoprojektu, a szkołę wybudowano w latach 1955-1958. Mimo, że jej architektura jest głęboko osadzona w realiach socrealizmu, to jednak nietypowa bryła i wysokiej jakości projekt, czynią zeń (według Piotra Marciniaka) jeden z ciekawszych poznańskich obiektów dydaktyki podstawowej.

Obiekt posiada rzadko spotykany rzut zbliżony do litery Z. Składa się z trzech nachodzących na siebie segmentów dydaktycznych. Mieści też salę gimnastyczną, która jest nietypowo zlokalizowana - na drugim piętrze. Nadający bryle atrakcyjności ażurowy podcień, został zlikwidowany, co zubożyło bryłę. W piwnicach znajduje się schron.

Głaz Witaszka pochodzący z Parku Wilsona

Przed wejściem do Szkoły Podstawowej nr 9 znajduje się głaz upamiętniający patrona szkoły - Franciszka Witaszka, działacza patriotycznego, zamordowanego w 1942 r. w Forcie VII. Głaz, który został odsłonięty w 1967 r. ma ok. 1,8 metra wysokości i przymocowana jest do niego tablica z napisem: "W hołdzie poległym w walce z faszyzmem nadano szkole imię dr Franciszka Witaszka..."

Okazuje się, że głaz ten stał w Parku Wilsona.

Głaz kamienny bez tablicy stał w Parku Wilsona (wówczas Kasprzaka) do 1967 r., gdzie był już przed wojną obiektem pomnikowym. Głaz postawiono w 1926 r. z tablicą upamiętniającą 150. rocznicę ogłoszenia niepodległości Stanów Zjednoczonych i nadania z tej okazji parkowi imienia prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona. W czasie okupacji głaz ogołocili z tablicy hitlerowcy - wskazuje Eugeniusz Goliński w książce "Pomniki Poznania".

Przedszkole z 50-letnią tradycją

"Dziewiątka" nie jest jedynym obiektem oświatowym, zlokalizowanym przy ul. Łukaszewicza. Pod numerem 35 mieści się Przedszkole nr 48. Placówka mieści się w wolnostojącym budynku, bez barier architektonicznych, z dala od hałasu ulicy. Wyposażona jest w duży ogród. Do trzech oddziałów uczęszcza 70 dzieci w wieku od 3 do 5 lat.

Patronuje jej pierwszy dyrektor Biblioteki Raczyńskich

JÓZEF ŁUKASZEWICZ - historyk, bibliotekarz, pierwszy dyrektor Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu.

Urodził się 30 listopada 1799 r. w Krąplewie (gmina Stęszew). Był typowym "szperaczem" archiwalnym, gromadzącym fakty, dokumenty, materiały źródłowe. Niektóre z jego dzieł zostały przetłumaczone na język niemiecki. Obecnie prace Łukaszewicza zastępują zniszczone lub zaginione opracowania, także dotyczące "piwa grodziskiego".

W latach 1832–1843 zajmował stanowisko archiwisty miejskiego w Poznaniu, a równocześnie w latach 1838–1842 był nauczycielem w tamtejszym gimnazjum Fryderyka Wilhelma. Należał do założycieli i stałych współpracowników "Przyjaciela Ludu", w którym w latach 1837–1845 zamieszczał liczne artykuły o treści historycznej i archeologicznej, a w latach 1839–1845 pełnił ponadto funkcję głównego redaktora. Redagował także "Tygodnik Literacki", a w 1840 był współzałożycielem "Orędownika Naukowego". W 1841 założył własną drukarnię i księgarnię "Nową".

Zmarł 13 lutego 1873 r. w Targoszycach (w powiecie krotoszyńskim, w gminie Kobylin). Jego prochy spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan. Od roku 1999 r. Biblioteka Raczyńskich organizuje coroczny konkurs o Nagrodę im. Józefa Łukaszewicza, w którym wyróżnia się najlepsze książki o Poznaniu wydane w roku ubiegłym.

Ciekawostki:

• w dawnym magazynie, gdzie mieściła się m. in. hurtownia książek i kosmetyków oraz warsztat samochodowy, pod numerem 43 mieści się jeden z pierwszych na Łazarzu dyskontów sieci Biedronka. Sklep ten został otwarty pięć lat temu, w sierpniu 2009 r.
• na przeciwko, pod numerem 42 mieści się pracownia witraży.
• ulica Łukaszewicza znajduje się jeszcze tylko w Stęszewie, Puszczykowie i Kobylinie.

  
  

  Opracowanie na podstawie - źródła:

  • Wikipedia
  • Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
  • "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
  • " Atlas architektury Poznania", pod red. Janusza Pazdera, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2008
  • Eugeniusz Goliński, "Pomniki Poznania", wyd. Quadra, Poznań 2001
  • System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
  • wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
  • lazarz.pl - materiały własne
  
  

Fot: Janusz Ludwiczak, zdjęcia archiwalne: Jan Kurek

ZOBACZ TAKŻE: "Dziewiątka" obchodziła półwiecze i 150-lecie istnienia

ZOBACZ TAKŻE: W szkołach będą nowe boiska. "Dziewiątka" przechodzi kompleksową termomodernizację

ZOBACZ TAKŻE: Krzaki nie zasłaniają już głazu patrona "Dziewiątki"

ZOBACZ TAKŻE: 2,5-latek błąkał się po ulicach. Przedszkolanki z Łukaszewicza nie zauważyły zniknięcia dziecka

ZOBACZ TAKŻE: Drzewo "wyrosło" na środku przejścia dla pieszych

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic