Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Relacje, Ciekawostki

Niegdyś aleja Richthofena. Przez pół roku pełniła rolę zajezdni - ulica Hetmańska {WIDEO}

15-08-2013 01:26   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (3) * Skomentuj

Za Niemców nazywała się aleja Richthofena. Najstarsze budynki przy tej ulicy pochodzą z początku lat 20. XX wieku. Podczas wojny zbudowano cztery schrony przeciwlotnicze. Przez kilka miesięcy ulica ta pełniła także rolę wielkiej zajezdni, gdzie tramwaje nocowały "pod chmurką". Zapraszamy na "Spacer po Łazarzu" ulicą Hetmańską.

Ulica Hetmańska:

• Długość: na Łazarzu - 1560 m, całkowita - 4977 m
• Kod pocztowy: 60-254 (od 1 do 21 niep.), 60-253 (od 2 do 20 parz.), 60-252 (od 22 do 46 parz.), 60-251 (od 23 do 47 niep.), 60-219 (od 52 do 100 parz.), 60-218 (od 55 do 91 niep.)
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń/najbliższa poczta - UP Poznań 34 (ul. Chociszewskiego 18/20), UP Poznań 74 (ul. Głogowska 132/140)
• Ilość budynków: 53
• Najwyższy numer: na Łazarzu - 69, w Poznaniu - 112
• Status drogi: krajowa / główna, układ podstawowy
• Komunikacja miejska: TRAM - 1, 7, 11 (tymczasowo 6, 7) BUS - 79; NOC - 238
• Parafia:
  ul. Hetmańska 1, 1A, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15/19a, 15/19b, 15/19c, 15/19d, 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41, 43, 45, 47, 52, 54, 55, 55A, 55B, 56, 57, 58a, 59, 60, 60a, 61, 62, 63, 65, 67, 69, 74 - Matki Boskiej Bolesnej (ul. Głogowska 97)
  ul. Hetmańska 2a, 4, 4a, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, 36, 36a, 38, 40, 40a, 42, 44, 46 - Chrystusa Sługi (ul. Palacza 7)
• Okręg wyborczy: II (Łazarz-Stary Grunwald-Jeżyce-Ogrody)
• Obwód wyborczy:
  ul. Hetmańska 52, 54, 56, 58a, 60, 60a, 62, 74 - komisja nr 38, Szkoła Podstawowa nr 77 (ul. Dmowskiego 50)
  ul. Hetmańska 2a, 4, 4a, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, 36, 36a, 38, 40, 40a, 42, 44, 46 - komisja nr 39, Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62)
  ul. Hetmańska 1, 1A, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15/19a, 15/19b, 15/19c, 15/19d, 21, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41, 43, 45, 47 - komisja nr 40, Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62)
  ul. Hetmańska 55, 55A, 55B, 57, 59, 61, 63, 65, 67, 69 - komisja nr 41, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
• Obwód szkół:
  ul. Hetmańska 1, 1A, 2a, 3, 4, 4a, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15/19a, 15/19b, 15/19c, 15/19d, 16, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 36a, 37, 38, 39, 40, 40a, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47 - Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62), Gimnazjum nr 53 (ul. Winklera)
  ul. Hetmańska 52, 54, 55, 55A, 55B, 56, 57, 58a, 59, 60, 60a, 61, 62, 63, 65, 67, 69, 74 - Szkoła Podstawowa nr 77 (ul. Dmowskiego 50), Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38) Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 24,25,27,28

Łączy Łazarz z Wildą i Ratajami

Ulica Hetmańska ma łącznie 4977 metrów długości, a jej łazarski odcinek liczy półtora kilometra (dokładnie 1560 m).

Arteria przebiega z zachodu na wschód, na Łazarzu znajduje się pomiędzy skrzyżowaniem ulic Arciszewskiego, Grochowskiej i Reymonta a wiaduktem na trasie linii kolejowej E20 (z Poznania do Wrocławia, a także w kierunku Berlina, Łodzi czy Katowic). Ulica Hetmańska stanowi fragment II ramy komunikacyjnej miasta oraz drogi krajowej nr 11. Do momentu otwarcia Wschodniej Obwodnicy Poznania Hetmańska stanowiła część drogi krajowej nr 5 i trasy europejskiej E261. Ulica ta składa się z dwóch pasów w każdym kierunku, dodatkowe pasy do skrętu w lewo i/lub w prawo znajdują się przy skrzyżowaniu z Dmowskiego i Kolejową. Jedynie w okolicach wiaduktu kolejowego Hetmańska składa się łącznie z sześciu pasów ruchu (po trzy w każdym kierunku). Środkiem ulicy przebiega trasa tramwajowa, łącząca Grunwald z Wildą i Ratajami.

Na Łazarzu ulica Hetmańska krzyżuje się z dwunastoma ulicami: Reymonta, Grochowską, Arciszewskiego, Rogalińskiego, Szymborską, Cybulskiego, Jarochowskiego, Nehringa, Kasprzaka, Głogowską, Dmowskiego i Kolejową, a także dotyka do niej ulica Lodowa, jednak brak wyjazdu dla samochodów.

Dawne Wały Hetmańskie. Odcinek od Głogowskiej do wiaduktu był wówczas krętą ścieżką

"Ulica Hetmańska, dawne Wały Hetmańskie, zaprojektowane z góry jako ważna, dwujezdniowa arteria, zaczęła się stopniowo zabudowywać po 1930 roku. Między Głogowską a Arciszewskiego, tam gdzie do końca lat dwudziestych panował nie zamącony krajobraz wiejski, zaczęło się niebawem rozwijać zgrupowanie okazałych wilii. Pierwsze tego rodzaju zabudowę otrzymały ulice Biedrzyckiego oraz Winklera, wkrótce potem Nehringa i Cybulskiego" - wspomina Zbigniew Zakrzewski w książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

"Kiedyś, jeszcze w czasach mojej młodości aleja Hetmańska, podobnie jak aleja Reymonta, była cichą i spokojną aleją spacerową. Jej wschodni odcinek, od ul. Głogowskiej do wiaduktu kolejowego był wówczas zaledwie krętą ścieżką, wydeptaną między znacznie od siebie oddalonymi ogródkami działkowymi. Owo oddalenie kazało przypuszczać, że co do przyszłego kształtu ulicy istnieją jakieś ambitne plany. Tamte czasy pamięta, wówczas jedyna na tym odcinku a dziś stojąca na skraju Osiedla Hetmańskiego, trzypiętrowa kamienica" - pisze Andrzej Adamkiewicz na łamach "Miesięcznika Parafii Matki Boskiej Bolesnej".

Najstarsze budynki pochodzą z lat 20. XX wieku

Według "Spisu zabytków architektury" (Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004, ISBN 83-89525-07-0) budynki pod numerem 1, 4a i 42 powstały w latach 20. XX wieku. Dekadę później wybudowano kamienice i wille pod numerami: 2-14, 16, 18, 20-26, 28-33, 40, 44 i 60.

Niegdyś aleja Richthofena

Nazwa ulicy Hetmańska jak sama nazwa mówi wzięła się od hetmanów, najwyższych stopniem dowódców dawnej Rzeczypospolitej, ale również głównodowodzących armiami czeskich taborytów, księstwa Mołdawii, Rzeczypospolitej Obojga Narodów, oraz Kozaków i Ukrainy.
Od XV do końca XVIII wieku byli to hetmani: koronny i litewski. Od XVI w. funkcje te sprawowano dożywotnio. Nastąpił także podział na hetmanów wielkich i polnych. Wśród najwybitniejszych i zasłużonych hetmanów znajdują się m.in.: Jan Chodkiewicz, Stefan Czarnecki czy chociażby król Jan III Sobieski.

Niemcy postanowili jednak przemianować Hetmańską na aleję Richthofena. Ród niemieckich junkrów o nazwisku von Richthofen żył kiedyś na Śląsku. Pierwszy z nich to Ferdinand von Richthofen - żył w latach 1833-1905. Był on podróżnikiem (znawca Chin), geografem i geologiem. Wolfram von Richthofen to hitlerowski feldmarszałek, był m.in. dowódcą lotniczego legionu "Condor" w Hiszpanii, a następnie dowódcą specjalnego zgrupowania lotniczego Luftwaffe, współodpowiedzialnego za barbarzyńskie bombardowania polskich miast i morderców z powietrza bezbronnych uchodźców wojennych. Najprawdopodobniej była to jednak aleja Manfreda von Richthofena, zwanego "Czerwonym Baronem". Dokonał on ponad 80 strąceń samolotów alianckich, zginął jednak podczas wojny.

Podczas wojny zbudowano cztery schrony przeciwlotnicze

Jeszcze w czasach PeWuKi, czyli Powszechnej Wystawy Krajowej nawet zachodni odcinek ulicy Kolejowej, gdzie znajdują się dziś wspomniane wcześniej kamienice z lat 30. XX wieku nie był zabudowany. Zabudowa znajdowała się jedynie pomiędzy Głogowską a Jarochowskiego. Tuż przed II wojną światową i okupacja ulica Hetmańska została zabudowana.

W tamtych, wojennych latach zbudowano przy ul. Hetmańskiej - wówczas alei Richthofena - cztery schrony przeciwlotnicze, w tym jeden o numerze 3452 gdzieś w pobliżu skrzyżowania z ul. Jarochowskiego. Kto wie, może na którymś z podwórek ten schron jeszcze istnieje? - pisze Andrzej Adamkiewicz w gazetce Parafii Matki Boskiej Bolesnej.

W 1968 roku rozpoczęto budowę szerokiej trasy Hetmańskiej

W 1968 roku rozpoczęła się budowa nowej trasy Hetmańskiej od al. Reymonta do ówczesnej ul. Dzierżyńskiego (obecnie 28 Czerwca 1956 r.), którą oddano do użytku w 1972 roku.

Również w 1968 roku rozpoczęto budowę trasy tramwajowej. Pierwsze bimby na ulicy Hetmańskiej, pomiędzy Głogowską a Rondem Jeziorańskiego pojawiły się 23 lutego 1970 roku. Do obsługi nowej trasy uruchomiona została w godzinach szczytu linia nr 20 z Junikowa przez Grunwaldzką, Reymonta, Hetmańską i Głogowską na Górczyn. W 1970 roku wybudowano skrzyżowanie torów z łukami na skrzyżowaniu ul. Głogowskiej i Hetmańskiej oraz dalszy odcinek pod tunelem kolejowym, aż do skrzyżowania z ul. Dzierżyńskiego (ob. 28 Czerwca 1956 r.). Odbiór techniczny nowej trasy nastąpił 30 grudnia 1972 r., a już trzy dni później, 2 stycznia 1973 roku na nową trasę skierowano dwie linie tramwajowe: nr 10 (z Wilczaka przez Winogrady, Roosevelta, Głogowską, Hetmańską) na Dębiec oraz nr 12 (z Górczyna przez Głogowską, Hetmańską, Wildę, Marchlewskiego - obecnie Królowej Jadwigi, Rondo Rataje na os. Warszawskie). Jednocześnie zaprzestano eksploatacji linii tramwajowej w ciągu ul. Sczanieckiej. W lutym 1973 r. na trasę Hetmańską wyjechały kolejne linie tramwajowe: nr 1 (Junikowo - Stomil) i 20 (Ogrody - Dębiec). Obecnie ulicą Hetmańską jeżdżą "szóstka" i "siódemka" (a docelowo będą to linie nr 1, 7 i 11).

Z czasem trasa ta, po wybudowaniu wiaduktów i moście na Warcie stała się jedną z największych i chętnie używanych arterii komunikacyjnych Poznania. Po połączeniu jej w jeden ciąg z ul. Grochowską w zastępstwie dotychczasowego: Grochowska - Chociszewskiego, umożliwiała przejazd z Jeżyc, Grunwaldu, Łazarza oraz Wildy aż na Żegrze, z ominięciem centrum miasta. - pisze Andrzej Adamkiewicz na łamach "Miesięcznika MBB".

Ciekawostką z czasów budowy trasy był ambitny ponad możliwości i poznański zdrowy rozsądek plan przebudowy skrzyżowania trasy Hetmańskiej z torami kolejowymi. Istniejący, stary wiadukt, po dobudowaniu z obu stron betonowych pomostów, służyć miał tylko tramwajom i pieszym. Drugi poziom - poziom torów kolejowych, miał pozostać w stanie istniejącym do dzisiaj. Nad całością miał powstać trzeci poziom wzdłuż trasy Hetmańskiej - wiadukt tylko dla ruchu samochodowego. Skończył się jednak okres gierkowskiej prosperity i skrzyżowanie przebudowano może nie tak efektownie jak planowano, ale dzisiejszy wiadukt jest przecież także funkcjonalny, a jego przebudowa wiązała się z mniejszymi kosztami - dodaje Andrzej Adamkiewicz.

Najmłodsi Czytelnicy zapewne nie pamiętają, że jeszcze w latach 90. istniał tylko jeden wiadukt pod torami kolejowymi (znajdujący się najbliżej lokomotywowni), z którego korzystały równocześnie tramwaje i samochody. Był to tak wąski wiadukt, że po jednym pasie poruszały się zarówno samochody jak i tramwaje. Korki na ul. Hetmańskiej tworzyły się wtedy od Dmowskiego, a stronę przeciwną już od ul. 28 Czerwca 1956 r.

Dopiero w 1999 roku po kilku latach budowy otwarto dwa dodatkowe wiadukty - środkowy dla tramwajów oraz osobny dla samochodów jadących w kierunku Rataj z drogą rowerową i ciągiem pieszych. Dotychczasowy wiadukt przeznaczono dla ruchu kołowego w kierunku Łazarza i Grunwaldu.

Aleja kasztanowców

Hetmańska to jedna z nielicznych ulic na Łazarzu, a także Poznaniu w środku której rosną kasztanowce. Któż z nas, a zwłaszcza osoby uczęszczające do Szkoły Podstawowej nr 69 na Jarochowskiego czy do "dziewięćdziesiątki" na Chociszewskiego nie chodził jesienią zbierać tam kasztany.

Pod koniec 2009 roku na zlecenie Zarządu Zieleni Miejskiej wycięto około 20 kasztanowców. Drzewa zostały wycięte, gdyż nie tylko były chore, ale i zagrażały kierowcom.

Kasztanowce na ulicy Hetmańskiej to egzemplarze będące w złej kondycji zdrowotnej, zamierające od wierzchołka, z pękniętymi konarami. Podczas silnego, porywistego wiatru z ich koron odłamują się gałęzie lub całe konary i, upadając na jezdnię lub pobliskie torowisko tramwajowe, grożą spowodowaniem nieszczęśliwego wypadku. W obecnym stanie drzewa te zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz negatywnie oddziałują na stan fitosanitarny pozostałych drzew rosnących w pasie drogowym. Wnioskodawca, czyli Zarząd Dróg Miejskich, został zobowiązany do posadzenia (w terminie do 30 listopada 2010 r. 25 drzew – kasztanowców czerwonych na ulicy Hetmańskiej celem zrekompensowania ubytku w zadrzewieniu. Posadzone zostaną duże, rozrośnięte egzemplarze o obwodzie pnia minimum 14cm - informował wtedy Zarząd Zieleni Miejskiej.

Tak też się stało. W miejscu wyciętych drzew posadzono nowe.

Ponad 12 tysięcy książek

W bloku pod numerem 41 znajduje się 23 filia Biblioteki Raczyńskich, w której na półkach znajduje się księgozbiór wielkości 12 tysięcy woluminów od literatury pięknej po lektury szkolne i księgozbiór podręczny (słowniki, encyklopedie, leksykony). W placówce tej organizowane są cykliczne zajęcia dla dzieci - w czasie wakacji "Lato z książką", a podczas ferii zimowych akcja "Zima z książką". Ponadto organizowane są wycieczki dla przedszkoli, a dla uczniów podstawówek i gimnazjów lekcje biblioteczne. Jest to jedna z trzech bibliotek dla dzieci na Łazarzu (dwie pozostałe znajdują się na ul. Arciszewskiego 27 - Filia 46 oraz w budynku Klubu "Krąg" - Filia 22).

Wybuch gazu na skrzyżowaniu Głogowskiej i Hetmańskiej

W maju 1986 roku doszło do wybuchu gazu na skrzyżowaniu ulic Głogowskiej i Hetmańskiej. Fala uderzeniowa była tak wielka, że powypadały szyby z okien budynków oddalonych prawie pół kilometra od miejsca zdarzenia.

Wybuch gazu wstrzymał na trzy miesiące od 19 maja do 30 sierpnia 1986 r. ruch tramwajowy w ciągu ulicy Głogowskiej, Hetmańskiej i Reymonta. W tym czasie wymienione zostają instalacje podziemne oraz wybudowano wygodne wysepki przystankowe dla pasażerów. Poszerzona zostaje też jezdnia na ulicy Głogowskiej na odcinku od Rutkowskiego (Potworowskiego) do Winklera eliminując ruch samochodowy z torowiska tramwajowego.

Osiedle od nazwy ulicy

W obrębie ulic Głogowskiej, Hetmańskiej i Dmowskiego znajduje się Osiedle Hetmańskie (dawniej Osiedle Hipolita Cegielskiego, Osiedle HCP czy Osiedle Głogowska-Hetmańska). Osiedle Hetmańskie składa się z siedmiu 10-piętrowych wieżowców, które stoją przy ul. Głogowskiej 129, Hetmańskiej 52, 54, 56, 58a i 62 oraz Dmowskiego 62. W budynkach tych mieści się w sumie 847 mieszkań.

Osiedle to wybudowała Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Hipolita Cegielskiego, założona 18 lipca 1958, z inicjatywy pracowników HCP. Budowę wieżowców rozpoczęto w 1969 roku. Jako pierwszy powstał blok przy Dmowskiego 62. Ostatni obiekt wzniesiono w 1976 roku.

Na początku budowy osiedle nazywano Osiedlem Głogowska-Hetmańska, 31 maja 1971 w wyniku konkursu zmieniono jego nazwę na Osiedle Hetmańskie HCP. Obecną nazwę osiedle uzyskało przed 1991.

Były ogródki działkowe, będzie centrum handlowo-rozrywkowe

W przyszłym roku przy zbiegu ulic Hetmańskiej, Dmowskiego i Krauhofera ma ruszyć budowa centrum handlowo-rozrywkowego Metropolis, które będzie miało 191 tys. m kw. powierzchni. Oprócz 250 sklepów będzie mieścić się w nim hipermarket oraz 9-salowe kino.

Centrum handlowo-rozrywkowe Metropolis będzie miało 191 tys. m kw. powierzchni całkowitej, z czego 73 300 m² zajmie powierzchnia handlowa. W Metropolis powstanie 250 sklepów, hipermarket, market budowlany a także 9-salowe kino. Do dyspozycji kierowców będzie parking na 2,2 tys. miejsc postojowych.

Ulica Hetmańska zamieniła się w wielką zajezdnię

Przez pół roku, od 5 listopada 2011 r. do końca maja 2012 r. w związku z remontem Ronda Jeziorańskiego i ulicy Grunwaldzkiej odcięte zostały tory odstawcze przy ul. Budziszyńskiej (wtedy nie było jeszcze zajezdni na Franowie). Przez sześć miesięcy, każdej nocy między godz. 23 a 4 oraz w soboty, niedziele i święta dwadzieścia dwa tramwaje parkowały na ulicy Hetmańskiej na odcinku od Głogowskiej do Reymonta.

Między ulicą Dmowskiego a Kolejową co noc stacjonowało 20 tramwajów typu GT8, tzw. "helmutów". Można tam było spotkać zarówno "dziewiątkę", "czwórkę", "jedenastke", "osiemnastkę", a także tramwaje oznaczone numerem linii 25 ("wahadło" które jeździło od Stomila do os. Czecha w związku z budową nowej trasy tramwajowej na Franowo).

Natomiast pomiędzy ulicami Głogowską a Reymonta parkowały 22 "stopiątki" oznaczone numerami linii: 2, 10, 14 czy 16.

A jak technicznie ulica Hetmańska pełniła rolę zajezdni? Gdy pierwsze tramwaje typu 105N zakończyły pracę, zjeżdżały do bazy MPK przy Głogowskiej. Tam przechodziły przegląd techniczny, po czym dojeżdżały do przystanku "Głogowska/Hetmańska" znajdującego się na ulicy Hetmańskiej. Następnie motorniczy udawał się na koniec pojazdu i cofał pojazd po torze południowym (którym normalnie tramwaje poruszają się od Arciszewskiego w kierunku Rataj). Cała operacja parkowania 22 tramwajów trwała niespełna godzinę. Ostatni tramwaj do tymczasowej zajezdni na Hetmańskiej wjeżdżał tuż przed północą.

Po godz. 4 tramwaje opuszczały zajezdnię "pod chmurką" na Hetmańskiej. Te, które zaparkowały na torze południowym wyjeżdżały na trasę normalnie. "Cofane" były składy, które wieczorem wjechały na tor północy (docelowo prowadzący w kierunku Ronda Jeziorańskiego).

Graffiti na wiadukcie... i to legalnie

Pod biurowcem Skalar Office Center i przy wiadukcie kolejowym na ul. Hetmańskiej pojawiło się graffiti. Dzięki programowi "Poznań promuje sztukę nie wandalizm" grafficiarze mogą legalnie tworzyć malowidła na murach i ścianach.

Miasto Poznań we współpracy z miejskimi jednostkami organizacyjnymi wdrożyło w kwietniu program "Poznań promuje sztukę nie wandalizm". Grafficiarze mogą teraz legalnie malować w kilkunastu miejscach. Pierwsze malowidła powstały na przełomie kwietnia i maja na ścianie oporowej pod wiaduktem kolejowym w ciągu ulicy Hetmańskiej, pod biurowcem Skalar Office Center. Sukcesywnie pojawiają się nowe graffiti.

Program graffiti "Poznań promuje sztukę nie wandalizm" ma na celu wskazanie społeczności grafficiarzy legalnych form wyrażania twórczości artystycznej poprzez malowanie farbami w spray`u i innymi środkami pozostawiającymi trwałe ślady wyłącznie w wyznaczonych do tego celu miejscach, zorganizowanie oraz objęcie honorowym patronatem Prezydenta Miasta Poznania konkursu "Poznaniacy - wiemy jak tworzyć sztukę" na najciekawszy projekt graffiti tematycznie nawiązujący do promowania właściwych postaw - wskazuje Grzegorz Polak, inspektor ds. koordynacji programów w zakresie bezpieczeństwa, Wydział Zarządzania Kryzysowego i Bezpieczeństwa Urzędu Miasta Poznania.

Ciekawostki:
Centrum handlowe, które ma powstać przy zbiegu ulic Dmowskiego, Hetmańskiej, Góreckiej i Krauthofera, o którym mówi się od końca lat 90. początkowo miało nazywać się nie "Metropolis" a "Hetman", jednak amerykańska firma Polimeni wycofała się z realizacji inwestycji, a projekt sprzedała kieleckiemu Echo Investment.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Hipolita Cegielskiego
• Miesięcznik Parafii Matki Boskiej Bolesnej
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

ZOBACZ WIDEO w niższej jakości (dla wolniejszego łącza)

Fot: Zbiory Miejskiego Konserwatora Zabytków (4-7), Jan Kurek (8-38), Janusz Ludwiczak

ZOBACZ WIDEO w niższej jakości (dla wolniejszego łącza)

WIDEO w lepszej jakości na kanale YouTube

ZOBACZ TAKŻE: Tramwaje już od trzech miesięcy nocują pod chmurką - Hetmańska jak wielka zajezdnia {WIDEO}

ZOBACZ TAKŻE: Nowe graffiti pojawiło się na Hetmańskiej

ZOBACZ TAKŻE: Duszna - ulica, która istnieje od 1955 roku i znika z mapy Poznania

ZOBACZ TAKŻE: SPACER PO ŁAZARZU - PATRONI NASZYCH ULIC