Wydarzenia, Reportaże, Łazarskie kalendarium, Ciekawostki

(1)64 – łazarski autobus z bogatą historią

19-09-2022 06:45   Janusz Ludwiczak

Ma ok. 13,5 km długości, a całkowity czas przejazdu od pętli do pętli wynosi prawie 40 minut. Mowa o linii autobusowej nr 164, która jest jedną z najstarszych w Poznaniu i funkcjonuje od ponad 62 lat. Okazuje się, że "(1)64" początkowo miał pętle na placu Wyspiańskiego (obecnie skwer im. Marszałka Focha). Trasa tej linii prowadziła też przez Jarochowskiego, Chociszewskiego i Grochowską na Grunwald i Ogrody. W latach 70` "64" była też linią okrężną, której trasa prowadziła dalej przez Niestachowską.

Pierwszy autobus wyjechał na ulice Poznania dokładnie 1 listopada 1925 roku, wtedy po ulicach miasta kursowały dwie linie: Stary Rynek – Głowna oraz Stary Rynek – Winiary. Początkowo Łazarz nie potrzebował autobusów, gdyż już 9 kwietnia 1898 roku na ulice Łazarza wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny, zastępując omnibusy konne. Jednak w okresie PeWuKi, czyli Powszechnej Wystawy Krajowej kursował autobus z Placu Wyspiańskiego (obecnie Skwer im. Marszałka Focha) na Plac Wolności.

Linie autobusowe uruchamiano przede wszystkim tam, gdzie nie dojeżdżały bimby, a w miejscach, gdzie powstawały nowe trasy tramwajowe sukcesywnie autobusowy likwidowano. Początkowo linie te były oznaczane literami. Dopiero w 1954 roku oznakowanie zmieniono na numeryczne – od 51 wzwyż.

Z Placu Wyspiańskiego na Rynek Jeżycki

W 1960 roku komunikacja autobusowa zaczęła uzupełniać tramwaje na obszarach zwartej zabudowy miejskiej. Tak też było na Łazarzu, kiedy to dokładnie 1 marca 1960 roku uruchomiono linię nr 64, jedną z dwóch pierwszych, które zaczęły funkcjonować równolegle do sieci tramwajowej.

"W dniu 1 marca uruchomiono linię z pl. Wyspiańskiego do Rynku Jeżyckiego oraz do ul. Rolnej, realizując połączenie Łazarza z Jeżycami i Wildą, najkrótszą trasą pod wiaduktem kolejowym. Na skutek niewielkiej frekwencji, po kilku tygodniach zlikwidowano linię do ul. Rolnej, natomiast linię do Rynku Jeżyckiego przedłużono przez ul. Kościelną do ul. Urbanowskiej na Sołaczu" – piszą Mirosław Grzywacz i Aleksander Kirych w "Kronice Miasta Poznania" nr 4/1974.

W sierpniu 1960 r. rozpoczęto na linii 64 próby z obsługą bezkonduktorską - bilety sprzedawał kierowca.

Tramwaje połączyły Łazarz z Wildą dopiero w 1972 roku, kiedy to wybudowano tory od Głogowskiej przez wiadukt pod torami kolejowymi do ul. Dierżyńskiego (obecnie 28 Czerwca 1956 r.).

Wróćmy jednak do naszego autobusu "64". Na planie Poznania z 1962 roku widać, że w kolejnych latach linia ta była wydłużana. I tak z Sołacza jeździła jak dziś przez Kościelną, obok Rynku Jeżyckiego, dalej przez Szylinga, Matejki do Placu Wyspiańskiego i następnie przez ulice Wyspiańskiego, Jarochowskiego, Chociszewskiego i Reymonta do Arciszewskiego (wtedy tramwaje nie jeździły jeszcze ulicami Reymonta i Hetmańską).

Do Świerczewskiego

Trzy lata później "64" wydłużono ulicą Chociszewskiego (która prowadziła aż do Pogodnej), Grochowską do skrzyżowania z ul. Grunwaldzką. W tym samym roku linię tą wydłużono do ul. Świerczewskiego (obecnie Bukowska) – przez Grochowską, Marcelińską, Swobodę (powrót przez Grochowską, Świt, Swoboda i Marcelińską).

W 1966 roku autobusy linii nr 64 znikają z ulicy Wyspiańskiego i Jarochowskiego, rozpoczynając kursowanie tak jak dziś w ciągu ulicy Kasprzaka i Chociszewskiego.

Była linią okrężną. Później na Golęcin

Na początku lat 70. "64" stałą się linią okrężną – połączenie to wydłużono z Grunwaldu przez Grochowską i Szpitalną na Ogrody i dalej przez Dąbrowskiego, Żeromskiego, Niestachowską, Mazowiecką, Śląską do ul. Urbanowskiej.

W 1974 roku autobusy oznaczone numerem 64 zostają skierowane do pętli Golęcin, zastępując tym samym tramwaj, po zlikwidowaniu trasy "dziewiątki", prowadzącej z ul. Wołyńskiej przez Wojska Polskiego na Golęcin (9 listopada 1974 r. trasę tramwajową wraz z pętlą na Golęcinie rozebrano).

Kolejny przełom następuje w 1978 roku, kiedy to Grunwald zyskuje zupełnie nowe połączenie w postaci linii nr 82 z Górczyna przez Albańską, Ściegiennego, Promienistą, Grochowską , Szpitalną i dalej podobną trasą jak dziś – na os. Kraju Rad (obecnie Wichrowe Wzgórza). Z kolei linia nr 64 zmienia swój przebieg i kursuje po trasie:
OS. KOPERNIKA – Rembertowska – Promienista – Grochowska – Chociszewskiego – Kasprzaka – Matejki – Szylinga – Kraszewskiego – Kościelna – Nad Wierzbakiem – Wojska Polskiego – GOLĘCIN.

W 1981 roku wraz z oddaniem do użytku nowej zajezdni linia nr 64 zostaje wydłużona z pętli na os. Kopernika do nowej pętli przy ul. Kaczej.

Znika z Promienistej

Ok. 1985 roku po wybudowaniu szerokiej, dwupasmowej ulicy Arciszewskiego, wraz z przedłużeniem do ul. Ściegiennego (do tego czasu prowadziła ona tylko do Palacza) "64" znika z ul. Promienistej i Grochowskiej, a przebieg trasy prowadzi koło cmentarza Górczyńskiego – przez Ściegiennego, Arciszewskiego, Reymonta i Chociszewskiego.

W latach 90` następuje kolejna, tym razem mała zmiana trasy linii nr 64, która w kierunku Raszyna zostaje skierowana przez ul. Szymborską i Hetmańską. Wcześniej autobusy wyjeżdżając z Chociszewskiego nawracały na Reymonta i dalej jechały ul. Arciszewskiego. Zmianę tą wprowadzono m.in. ze względu na korki na ul. Reymonta.

W 1997 roku linia nr 64 zostaje wydłużona do nowo wybudowanych osiedli na Strzeszynie Greckim, tym samym drugą pętla staje się już nie Golęcin, a Literacka (trasa prowadzi przez Wojska Polskiego, Golęcińską, Koszalińską i Literacką).

Ostatnia zmiana w przebiegu "64" nastąpiła 1 lutego 2016 r., gdy trasa została wydłużona z pętli Literacka (która znajdowała się na parkingu w rejonie ul. Owidiusza) do pętli Puszkina (czyli do obecnego ronda Józefa Czapskiego). Wcześniej do Puszkina wykonywane były tylko wybrane kursy.

Z kolei 1 stycznia 2019 roku do historii przeszedł numer 64. Przed dotychczasowym oznaczeniem linii pojawiła się "jedynka". Zmianę numeracji na trzycyfrową wprowadzono dla wszystkich dziennych autobusowych linii miejskim, tym samym zwalniając dwucyfrową dla linii tramwajowych specjalnych, tymczasowych czy wahadłowych.

Bibliografia:

• Jan Wojcieszak – "120 lat komunikacji miejskiej w Poznaniu", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2000.
• „Kronika Miasta Poznania” nr 4/1974, Poznań, Wydawnictwo Miejskie, 1974.
• stare plany Poznania – wyd. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych S.A.
• źródło własne.

Fot: Biblioteka Uniwersytecka (1,2), Cyryl (2-13), Janusz Ludwiczak (14-29), Tramwaj linii nr 9 na pętli Górczyn - fot.Jerzy Rembikowski (30)

ZOBACZ TAKŻE: 124 lata temu na Łazarz dojechał pierwszy tramwaj elektryczny

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic