
W 1804 roku przy obecnej ulicy Głogowskiej i Śniadeckich powstał cmentarz żydowski, po likwidacji starego cmentarza, który znajdował się na tzw. Musznej Górze (czyli w okolicach dzisiejszego placu Wolności). W czasie II wojny światowej cmentarz ten został zniszczony przez hitlerowców. Po wojnie część cmentarza zajęły Międzynarodowe Targi Poznańskie. W latach 80., po rozbudowie targów natknięto się na pozostałości szczątków ludzkich, które przewieziono i pochowano w specjalnie wydzielonej kwaterze cmentarza na Miłostowie, oznaczając miejsce pochówku macewami pochodzącymi ze znalezionego miejsca. Cmentarz ten zajmował teren 4 hektarów.
Kilka metrów dalej, przy ulicy Grunwaldzkiej mieściły się dwa inne cmentarze katolickie - Farny i św. Marcina. Groby te istniały do II wojny światowej. Część z nich została ekshumowana i przeniesiona w inne miejsce, pozostałe zostały kompletnie zniszczone.
Pozostajemy na Grunwaldzkiej, ale przenosimy się w pobliże obecnego ronda Jeziorańskiego, dokładnie do Parku Manitiusa (dawniej Parku Zwycięstwa). W 1895 r. na niezabudowanym obszarze poza pierścieniem wewnętrznych fortyfikacji Twierdzy Poznań założono sąsiadujące ze sobą cmentarze ewangelickich parafii św. Pawła ze śródmieścia i św. Łukasza na Jeżycach, sięgające na południe do ul. Taborowej, a od zachodu do ul. Obozowej. Cmentarze powstały na planie pięcioboku. Część należąca do gminy Św. Pawła przybrała formę trójkąta podzielonego na kwartały. W 1896 roku powstała tutaj neogotycka kaplica grobowa z wyodrębnioną kostnicą z czerwonej cegły. Po 1945 roku zakończono pochówki na obu cmentarzach ewangelickich, a w 1952 roku nekropolie zostały przekształcone w park w części północnej, a część południowa została przekształcona w ogródki działkowe, obiekty sportowe i koszary Milicji Obywatelskiej (obecnie Ośrodek Szkolenia Policji).
Park ten znajduje się na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego. W 1895 r. na niezabudowanym obszarze poza pierścieniem wewnętrznych fortyfikacji Twierdzy Poznań założono sąsiadujące ze sobą cmentarze ewangelickich parafii św. Pawła ze śródmieścia i św. Łukasza na Jeżycach, sięgające na południe do ul. Taborowej, a od zachodu do ul. Obozowej. Po 1918 r., w związku z wyjazdem większości parafian do Rzeszy, część zbędnego obszaru przeznaczono na ogródki działkowe dla pozostającej w mieście ludności niemieckiej. W grudniu 1944 r. na cmentarzu św. Łukasza został pochowany ks. Paul Blau, ostatni generalny superintendent poznańskiego Kościoła Ewangelicko-Unijnego.
Po 1945 r. cmentarze zamknięto dla pochówków. W 1952 r. (według planu miasta z 1948 r. nastąpiło to już wcześniej) zostały przekształcone w Park Zwycięstwa.
Według dr Marka Rezlera, historyka, biografisty i regionalisty Park Manitiusa dalej jest cmentarzem - znajdują się tutaj groby ewangelików.
– Park ten powstał po 1945 roku, na obszarze cmentarzy dwóch parafii ewangelickich, w okresie, gdy ewangelicy aktywnie funkcjonowali na terenie miasta. W rzeczywistości pochowani tam zmarli nadal spoczywają w tym samym miejscu. Zlikwidowano jedynie nagrobki, splantowano teren i zasiano trawę – zauważa dr Marek Rezler.
Jakie mogą być przyczyny, że wciąż nie ekshumowano tych grobów?
– Od strony technicznej i logistycznej byłaby to operacja niezwykle trudna, długotrwała i kosztowna. Nie zapominajmy, że w grę wchodziłaby ewentualność ekshumacji co najmniej kilkudziesięciu tysięcy szczątków – wskazuje dr Marek Rezler.
Czytelny pozostał układ dawnych alei, obsadzonych drzewami liściastymi, z których na szczególną uwagę zasługują dęby amerykańskie, osiągające znaczne rozmiary. Krzewy występują głównie w strefie oddalonej od ulicy, dolną warstwę zajmują przede wszystkim trawniki.
Nie zachował się tutaj ani jeden nagrobek, przetrwała jednak kaplica cmentarna kościoła św. Pawła, w 1946 r. przekazana jako tymczasowe miejsce nabożeństw parafii ewangelicko-augsburskiej. Kaplica jest neogotycką budowlą wzniesioną w 1896 r. Mimo długoletnich starań o rozbudowę lub budowę nowej kaplicy i domu parafialnego, dopiero po rewindykacji parceli na rzecz parafii, w 2004 r. przy ul. Obozowej poświęcono nowy kościół Łaski Bożej. Na terenie za świątynią zostało upamiętnione miejsce pochówków.
Na zdjęciach:
fot.01 - fragment planu Poznania z 1897 roku
fot.02 - fragment planu Poznania z 1905 roku
fot.03 - fragment planu Poznania z 1911 roku
fot.04 - fragment planu Poznania z 1929 roku
fot.05 - fragment planu Poznania z 1937 roku
fot.06 - fragment planu Poznania z 1940 roku
fot.07 - cmentarz żydowski znajdujący się przy ul. Śniadeckich
(zdjęcie z 1919 r.)
fot.08 - brama prowadząca na cmentarz ewangelicki (1962)
fot.09 - dawny dom grabarza cmentarza ewangelickiego (1962)
fot. 10-24 - Park Manitiusa
Fot: archiwum, Janusz Ludwiczak
ZOBACZ TAKŻE: Nie ma już ich wśród nas... – wspomnienia
ZOBACZ TAKŻE: Cmentarz, na którym spoczywa wielu Łazarzan
ZOBACZ TAKŻE: Grób żydowskiego rabina Akivy Egera opodal Parku Wilsona
Komentarze (0)
Aktualności |
najnowsze | najpopularniejsze |
· Pośmiertna wystawa
(04-02-2023 17:19)
· Od młotków i dachówek po okna i rusztowania
(04-02-2023 16:46)
· Ogłoszono przetarg na przebudowę Areny
(04-02-2023 15:59)
· Zarząd miejski PO wyraża sprzeciw ws. zmiany przeznaczenia terenów ogrodów działkowych
(04-02-2023 08:30)
· Działkowcy protestują: "Rada osiedla podjęła decyzję bez konsultacji z nami"
(04-02-2023 01:51)
· Cmentarz Górczyński: Powalone drzewa zniszczyły kilka nagrobków
(22-02-2022 20:24)
· Przy Kolejowej powstanie 15-piętrowy wieżowiec i osiedle z blisko 300 mieszkaniami
(28-03-2022 10:30)
· "Ta dziura jest kluczowa dla wentylacji" – wywiad z projektantem nowego Rynku Łazarskiego
(07-02-2022 01:07)
· Łazarscy radni chcą zlikwidowania postoju taksówek przy Rynku Łazarskim. Zamiast tego ma być ogródek
(15-02-2022 07:30)
· Brakuje 3,9 mln zł, by rozpocząć przebudowę Kolejowej [AKTUALIZACJA]
(01-02-2022 14:33)
Niezapominajka |
lut
18:00
Klub Osiedlowy "Krąg" ul. Dmowskiego 37
"Rok Wodnego Królika - nowy rok chiński" - spotkanie z astrologiem Jackiem Krygiem
Zaprasza Stowarzyszenie Radiestetów im. Czesława Spychalskiego
lut
19:00
Klub Osiedlowy "Krąg" ul. Dmowskiego 37
"4 Oblicza Miłości" - Spotkanie 2: Miłość erotyczna - o silnym podłożu zmysłowym, przeżywana w ciele
lut
17:30
Klub Osiedlowy "Krąg" ul. Dmowskiego 37
"Taka miłość w sam raz" - Walentynkowe Show słowno-muzyczne w wykonaniu Mojego Teatru
wstęp wolny
lut
18:30
Klub Osiedlowy "Krąg" ul. Dmowskiego 37
"W Kręgu miłości" - Wieczór poetycko muzyczny. Wiersze Izabeli Kamili Zioła przy akompaniamencie Tomka Batańczuka
wstęp wolny
lut
17:00
Klub Osiedlowy "Krąg" ul. Dmowskiego 37
"Tłusty czwartek" - występ zespołu REMIS
- Wieczorek taneczny i spotkanie Klubu Seniora Bamberka
wstęp wolny
Komentarze |
najnowsze | najwięcej |
· Widocznie nikt z rady osiedla nie posiada tam działki, to takie proste, ...
(05-02-2023 10:37)
· No i super . Znowu beton. Te liche oznaki zieleni nie zastąpią obecnego ...
(05-02-2023 09:06)
· Jako wnuk Franciszka Witaszka mieszkający na łazarzu od 40 lat jestem ...
(05-02-2023 09:00)
· Rada Osiedla zapomina dla kogo jest. Traktuje osiedle jak prywatny folwark. ...
(05-02-2023 08:45)
· BETONOZA
(05-02-2023 07:37)
· Górczyn: Jest już skwer im. Macieja Zawiei (34)
· Brakuje 3,9 mln zł, by rozpocząć przebudowę Kolejowej [AKTUALIZACJA] (20)
· Łazarscy radni chcą zlikwidowania postoju taksówek przy Rynku Łazarskim. ... (18)
· "Nie jestem za tym by upamiętniać pruskich urzędników" – na Kolejowej ... (16)
· Zarząd Osiedla Św. Łazarz odwołany. Agnieszka Michalak-Pietkiewicz nie ... (16)
Ogłoszenia |
· Chcesz pozdrowić sąsiada? Nie wiesz, jak sprzedać samochód lub ...
(25-11-2016 00:00)
Zapisz się na listę mailingową: