Wydarzenia, POR - Poznań okiem reportera, Polityka, Łazarskie kalendarium, Ciekawostki

30 lat temu po raz pierwszy wybraliśmy samorząd

27-05-2020 07:23   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (1) * Skomentuj

Równo 30 lat temu, 27 maja 1990 roku odbyły się pierwsze wybory samorządowe. Aż trudno w to uwierzyć, ale pierwsze kadencje Rady Miasta Poznania liczyły po 65 radnych. W sumie przez trzy dekady w poznańskim samorządzie zasiadało 401 radnych.

Wybory samorządowe odbyły się po raz pierwszy dokładnie 27 maja 1990 roku. Były to pierwsze wybory do samorządu terytorialnego w Polsce po jego przywróceniu (został zniesiony w 1950 r.).

30 lat temu wybierano składy w sumie 2383 rad gmin – w tym 1547 rad w gminach, 145 rad miejskich w miastach do 40 tysięcy mieszkańców, 110 rad miejskich w miastach powyżej 40 tysięcy mieszkańców, 574 rady gminno-miejskich oraz 7 rad dzielnic Warszawy. Radnych wybierano w 47 997 okręgach wyborczych (47 254 jednomandatowych i 743 wielomandatowych). Wybrano 51 987 radnych (30 002 radnych gminach, 3552 radnych miejskich w miastach do 40 tys. mieszkańców, 4435 radnych miejskich w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców oraz 344 radnych dzielnic Warszawy). Frekwencja wyniosła 42,27%. Największe poparcie uzyskały: Komitety Obywatelskie "Solidarność" – 53,1% oraz lokalne komitety wyborców – 24,7%.

Podczas wyborów 27 maja 1990 roku frekwencja w Poznaniu wyniosła 42,94%. Do rady miasta wybrano 65 radnych, z czego 64 z listy Komitetu Obywatelskiego Miasta Poznania i NSZZ "Solidarność" oraz jednego z listy KPN, z 12 okręgów wyborczych. Rada odbyła pierwsze posiedzenie niespełna tydzień później, 2 czerwca 1990 rok.

"Przywołane na wstępie inauguracyjne posiedzenie nowo wybranej Rady Miasta Poznania odbyło się 2 czerwca 1990 r. i miało nad wyraz uroczystą oprawę. Rozpoczęło się ono od wspólnego uczestnictwa w specjalnym nabożeństwie celebrowanym w kościele farnym przez abpa poznańskiego Jerzego Strobę, po zakończeniu którego zorganizowano efektowny przemarsz wszystkich radnych do Ratusza Poznańskiego. Tutaj w pękającej w szwach Sieni Wielkiej odbyła się właściwa sesja, wypełniona przez ślubowanie oraz szereg mniej lub bardziej improwizowanych przemówień. Jej ostatnim akordem był wybór przewodniczącego Rady, którym został ostatecznie prawnik Tomasz Sokołowski, oraz dwójki jego zastępców (Jadwiga Rotnicka i Jacek Wiesiołowski). Pierwszym wyzwaniem, przed którym przyszło stanąć niedoświadczonym w większości rajcom, był jednak wybór prezydenta miasta Poznania. 6 czerwca 1990 r., po kilku niespodziewanych zwrotach akacji oraz 14 godzinach burzliwych obrad, godność tę powierzono wywodzącemu się ze środowiska uniwersyteckiego fizykowi Wojciechowi Szczęsnemu Kaczmarkowi, zapoczątkowując tym samym zupełnie nową epokę w najnowszych dziejach miasta" – pisze Piotr Grzelczak w Biuletynie Miejskim.

Do najważniejszych osiągnięć pierwszej kadencji rady miasta należy ustanowienie od podstaw nowych form i zasad działania w ramach samorządu lokalnego w "Statucie Miasta Poznania", przekształcenia oraz likwidacje miejskich jednostek organizacyjnych, działania przygotowawcze do uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania oraz program przejęcia szkół podstawowych.

Przez pierwsze trzy kadencje Rada Miasta Poznania liczyła aż 65 osób, a prezydenta miasta wybierali sami radni, aż do 2002 roku, kiedy to skład rady pomniejszył się o połowę - do 37 mandatów, a prezydenta zaczęli wybierać sami mieszkańcy w bezpośrednich wyborach.

– To tutaj, w Klubie "Krąg" na jesieni 1989 roku powstał pierwszy Komitet Obywatelski w Poznaniu. Dla nas było oczywiste, że trzeba było odrodzić samorządność, a mieszkańcy powinni być wolni i decydować sami o sobie. Tutaj zaczęli ściągać ludzie z całego Poznania. Potem komitety te zaczęły powstawać w innych miejscach, aż powstał Miejski Komitet Obywatelski. Był ogromny kredyt zaufania społeczeństwa do Solidarności. Ludzie wierzyli w zmiany. Kandydatów do rady miasta wybierały kolegia, w których byli przedstawiciele różnych środowisk i komisji zakładowych Solidarności.
W marcu 1990 roku uchwalona została ustawa o samorządzie. Samorządność to była dla nas taka sama zagadka jak teraz dla młodych ludzi informacja, że w roku 1990 roku nie było samorządu. Był co prawda prezydent, ale był on przedstawicielem władzy centralnej. Towarzyszyło nam wezwanie pro publiko bono i niech tak pozostanie do dziś – mówił pięć lat temu podczas obchodów 25-lecia samorządu Jerzy Babiak, założyciel pierwszego Komitetu Obywatelskiego w Poznaniu.

– To był ciąg dalszy solidarnościowej działalności. Po wygranych wyborach do sejmu pojawił się pomysł odrodzenia samorządu. Nikt nie wiedział, o co w tym chodzi. Samorządność została zapomniana na 45 lat. Nie było rady miasta, a prezydent Poznania był mianowany przez komitet wojewódzki. Władza była sterowana centralnie przez partię. Chcieliśmy nawiązać do przedwojennych tradycji, kiedy ludzie sami decydowali o sobie. – wspomina Jerzy Babiak.

Od samego początku istnienia samorządu, od pierwszej kadencji w radzie miasta zasiada radny Wojciech Kręglewski.

– Nie przewidywałem, że przez 30 lat będę radnym i będę służyć temu miastu. W okręgu, w którym startowałem było 16 kandydatów z Komitetu Obywatelskiego. Pamiętam, że była wtedy dość spora konkurencja. Do władzy próbowali dojść również komuniści, nie brakowało list partyjnych. Na szczęście Komitet Obywatelski wziął wszystkie mandaty poza jednym, który przypadł porozumieniu ugrupowań prawicowych – powiedział Wojciech Kręglewski, Radny Miasta Poznania.

Skład rady miasta został pomniejszony o połowę w 2002 roku, po kadencji AWS. To nie jedyne zmiany jakie nastąpiły w samorządzie.

– Rada miasta sama wybierała prezydenta. W 1990 roku, w pierwszej kadencji wybraliśmy Wojciecha Szczęsnego Kaczmarka. Prezydent nie musiał rezygnować z funkcji radnego. W wyborach w 2002 roku liczba miejsc w radzie miasta została ograniczona do 37. Od 2002 roku prezydent miasta zaczął być wybieramy w bezpośrednich wyborach. Na początku kompetencje rady miasta były co prawda dużo większe, ale samorząd dysponował znacznie mniejszymi pieniędzmi niż teraz. Budżet miasta był bardzo skromny –przypomina radny Wojciech Kręglewski.

Fot: Janusz Ludwiczak/archiwum Lazarz.pl

ZOBACZ TAKŻE: Obchodami 25-lecia samorządnego Poznania zainaugurowano 26. Dni Łazarza

ZOBACZ TAKŻE: Łazarski toast za wolność... samorządową