Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Przebiegała wśród łąk, ogrodów i pół. Początkowo zwała się Floriańską. Mieszkał tu prof. Wiktor Dega

14-06-2015 09:18   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (0) * Skomentuj

Ulica, kiedy początkowo prowadziła od Łazarskiej (obecnie Głogowskiej) na pola św. Łazarskie nosiła nazwę Florianstrasse - Floriańską. W latach 1939-1945 była podzielona na dwie odrębne arterie: Th. Guben Strasse i Burgunder Strasse (Burgundzka), a w 1946 r. część ulicy została przemianowana na Loretańską - w kolejnym odcinku z cyklu "Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic", który wraca po miesięcznej przewie zaglądamy na ulicę, którą można przemierzyć z dolnego Łazarza do Parku Kasprowicza.

Ulica Stablewskiego:

• Długość: 750 m
• Kod pocztowy:
  • 60-224 od numeru 3 do 9a nieparzyste
  • 60-213 od numeru 6 do 46 parzyste, od 13 do 27 nieparzyste i od 35 do 47 nieparzyste
  • 60-223 numery 31 i 33
  
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń i najbliższa poczta - FUP Poznań 74 (ul. Chociszewskiego 18/20)
• Ilość budynków: 28
• Najwyższy numer: 47
• Status drogi: gminna/zbiorcza, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: brak
• Parafia: Matki Boskiej Bolesnej (ul. Głogowska 97)
• Obwód wyborczy:
  • Stablewskiego 35, 37, 39, 41, 43, 45, 47 - komisja nr 40, Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62)
  • Stablewskiego 3a, 5, 6a, 6b, 6c, 6d, 6e, 7, 9, 9a, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17 - komisja nr 42, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  • Stablewskiego 19, 19a, 21, 23, 25, 27, 27a, 27b, 31, 31a, 33, 33a, 44, 46 - komisja nr 43, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
• Obwód szkół:
  • Stablewskiego 3a, 5, 6a, 6b, 6c, 6d, 6e, 7, 9, 9a, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 19a, 21, 23, 25, 27, 27a, 27b - Szkoła Podstawowa nr 77 (ul. Dmowskiego 50), Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  • Stablewskiego 31, 31a, 33, 33a, 35, 37, 39, 41, 43, 44, 45, 46, 47 - Szkoła Podstawowa nr 90 (ul. Chociszewskiego 56), Gimnazjum nr 53 (ul. Winklera 9)
• Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 25, 28, 29.

Ma ¾ kilometra, prowadzi z dolnego Łazarza do Parku Kasprowicza

Ulica Floriana Stablewskiego ma dokładnie 750 metrów długości. Prowadzi ze wschodu na zachód, łącząc dolny Łazarz z Parkiem Kasprowicza. Arteria krzyżuje się z siedmioma ulicami: Łukaszewicza, Dmowskiego, Lodową, Głogowską, Kasprzaka, Bogusławskiego i Jarochowskiego. Na odcinku od Lodowej do Jarochowskiego jest jednokierunkowa, przejazd odbywa się w kierunku zachodnim - w stronę Parku Kasprowicza.

Przebiegała wśród łąk, ogrodów i pół. Początkowo zwała się Floriańską

Na planie Poznania z 1900 roku ulica ta była tylko w planach. Pięć lat później pojawia się Florian Strasse.

Ulica ta, za czasów pruskich przebiegała wśród łąk i ogrodów, a na odcinku od Lodowej do Łukaszewicza istniała wyłącznie na planach miasta. Gdy spojrzymy na widokówkę z 1910 roku to ujrzymy kościół Matki Boskiej Bolesnej i probostwo stojące na pustkowiu, zaś w miejscu dzisiejszej zabudowy znajdowały się pola - wskazuje Andrzej Adamkiewicz na łamach gazetki Parafii Matki Boskiej Bolesnej.

Ulica, kiedy początkowo prowadziła od Łazarskiej (obecnie Głogowskiej) na pola św. Łazarskie nosiła nazwę Florianstrasse - Floriańską. 14 sierpnia 1920 roku została przemianowana na Floriana Stablewskiego.

W okresie zaboru jeszcze wśród pól i ogrodów, mając wówczas za patrona świętego Floriana. Po roku 1919 zachowano imię Floriana, dodano mu jednak nazwisko Stablewskiego, aby przypomnieć postać arcybiskupa, obrońcy polskości i posła w trudnych latach niewoli - pisze Zbigniew Zakrzewski w książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

W latach 1939-1945 Stablewskiego nie tylko została przemianowana, ale podzielona na dwie odrębne arterie. Odcinek od Jarochowskiego do Głogowskiej nosił nazwę Th. Guben Strasse, natomiast odcinek pomiędzy Łukaszewicza a Głogowską zwał się Burgunder Strasse (Burgundzka).

W 1946 r. odcinek ulicy między Jarochowskiego a Głogowską otrzymał znów swojego pierwotnego patrona - Stablewskiego. Natomiast druga część ulicy została przemianowana na Loretańską.

Pięć lat później wraz z nastaniem PRL-u ulica otrzymuję nowego patrona - Władysława Hibnera, skazanego na śmierć działacza komunistycznego, który w 1925 roku dokonał zamachu na agenta policji a następnie podczas ucieczki zabił kilka przypadkowych osób.

W 1989 roku wraz z upadkiem komuny ulica otrzymuje znów jako patrona Floriana Stablewskiego.

Najstarszy budynek pochodzi z 1900 roku. Mieszkał tu prof. dr Wiktor Dega

Pod numerem 47 znajduje się kamienica, którą wzniesiono w 1900 roku. Budynek został przebudowany w lata 70. XX wieku.

W latach 20. ubiegłego stulecia wybudowano domy pod numerem 13, 15, 21, 23, 25 i 30. Dekadę później powstały budynki pod numerami: 17, 31/31a, 33/33a, 35, 36, 37, 39, 41, 43, 44, 45 i 46.

Jeszcze w latach 30-tych zabudowany był - podobnie jak w przypadku ulicy Potworowskiego jedynie koniec ulicy od strony Parku Kasprowicza. Były tu również budynki należące do Magistratu, o ówczesnej numeracji 1, 1a, 3, 3a i 4. Podobny był również status społeczny mieszkańców: była to głównie klasa średnia, a więc m. in. kupcy, urzędnicy, lekarze, oficerowie i emeryci, a także referendarz czy prokurent. W wejściu 1a, w mieszkaniu numer 7 mieszkał wówczas jeszcze mało znany dr Wiktor Dega. W przyszłości miał on stać się światową sławą w ortopedii, założycielem pierwszej w świecie Katedry Medycyny Rehabilitacyjnej. Grób zmarłego w 1995 roku profesora znajduje się na cmentarzu Junikowskim - zaznacza Andrzej Adamkiewicz.

"Deska" dla 168 rodzin

Pod "szóstką" znajduje się jeden z dwóch 11-piętrowych największych łazarskich wieżowców, zwany "deską". Wieżowiec przy ul. Stablewskiego 6a, 6b, 6c, 6d, 6e powstał w 1976 roku (dwa lata wcześniej niż jego bliźniak przy ul. Dmowskiego 5/7). Jego powierzchnia wynosi 11 004,9 m2, a kubatura 38 300 m3. Budynek składa się z pięciu klatek (w każdej z nich jest jedna winda), a łącznie znajdują się w nim 168 mieszkania, których łączna powierzchnia wynosi 8414,2 m2.

Fundamenty wykonano jako płytę żelbetową krzyżowo zbrojoną. Ściany podziemia wylewane z betonu. Ściany nośne kondygnacji nadziemnych z typowych bloków wielokanałowych. Ściany wypełniające z bloczków gazobetonowych. Stropy z typowych płyt wielokanałowych „Żerań”. Schody typowe prefabrykowane, schody piwniczne żelbetowe wykonane „na mokro”. Obudowa szybów dźwigowych z typowych elementów prefabrykowanych. Ścianki działowe z cegły dziurawki. Dach płaski wykonany z typowych płyt korytkowych, kryty papą. Piwnice lokatorskie bielone, pozostałe pomieszczenia tynkowane. W piwnicach posadzka betonowa, w klatkach schodowych, pralniach, korytarzach i łazienkach lastrico. W pokojach klepka. Stolarka okienna i drzwiowa typowa drewniana - czytamy na stronie internetowej "Osiedla Łazarz" Spółdzielni Mieszkaniowej Grunwald.

W 2012 roku ta "deska" jak i jej bliźniaczka zmieniły się nie do poznania. Oba budynki przeszły kompleksową termomodernizację, dzięki czemu poprawił się też wygląd elewacji budynków. Była to największa inwestycja Osiedla "Łazarz" Spółdzielni Mieszkaniowej Grunwald, kosztowała aż 4,5 mln zł.

Plebania miejscem internowania

Idąc ulicą Stablewskiego w stronę Parku Kasprowicza po prawej stronie mijamy plebanię. Co prawda jej właściwy adres to Głogowska 97, ale przypomnijmy najważniejsze rysy historyczne tego miejsca.

Plebanię ukończono we wrześniu 1903 roku. W czasie okupacji (od 1943 roku) probostwo kościoła Matki Boskiej Bolesnej było miejscem internowania ks. biskupa Walentego Dymka. W lipcu i sierpniu 1945 r. przebywał tutaj Prymas Polski ks. kardynał August Hlond, skąd kierował administratorów apostolskich do diecezji na Ziemiach Zachodnich i Północnych, które powróciły do macierzy.

Samotny biurowiec przy Arenie

Przechodzimy przez ulicę Głogowską, mijamy największą przychodnię lekarską na Grunwaldzie. Po lewej stronie, za skrzyżowaniem z Bogusławskiego znajduje się Arena Business Centre.

Nowoczesny, pięciokondygnacyjny, oszklony budynek został oddany do użytku pod koniec 2008 roku. W obiekcie tym powstały lokale na mieszkania jedno, dwu i trzypokojowe o powierzchni od 32 do 108 metrów kwadratowych. Jednak nie było chętnych na zakup mieszkań w "Rezydencji przy Parku Kasprowicza".

W 2011 roku obiekt przejął nowy administrator, który budynek przekształcił w biurowiec "Arena Business Centre". Na parterze powstały dwa lokale przeznaczone na usługi o powierzchni 113,87 m kw. i 121,67 m². Na wyższych kondygnacjach mieszczą się lokale biurowe oraz mieszkania 1, 2 i 3-pokojowe o powierzchni od 31,64 do 113,82 m². Obiekt składa się również z parkingu podziemnego na 12 miejsc postojowych.

Mimo to od siedmiu lat budynek ten wciąż świeci pustkami i sporo lokali jest wciąż do kupienia.

Powinna zmienić nazwę na Arcybiskupa Stablewskiego?

Na niektórych przedwojennych mapach nazwa ulicy Stablewskiego podawana jest z tytułem "abpa". Hitlerowcy znieśli nazwę "Stablewskiego", pozostawiając po prostu Floriana (Florianstr.). Po 1989 r. powrócono do pierwotnego patrona, niestety zapominając o konieczności uwzględnienia w nazwie ulicy godności arcybiskupiej Floriana Stablewskiego - wskazywała w maju 2012 r. nasza internautka Katarzyna Nowak.

Jest to wielki błąd, bowiem ulica otrzymała przed wojną nazwę ARCYBISKUPA Floriana Stablewskiego, właśnie ze względu na dokonania arcybiskupa, zaś kościół Matki Boskiej Bolesnej jest jedną z pamiątek jego arcybiskupiego pontyfikatu. Uważam, że dla prawdy historycznej i pamięci o abp. Florianie Stablewskim powinno się uzupełnić nazwę ulicy o tytuł "ARCYBISKUPA". Inne ulice w Poznaniu upamiętniają wybitnych duchownych. Posiadają w nazwie ich tytuł, np. PRYMASA Augusta Hlonda, PRYMASA Stefana Wyszyńskiego, ABP. Antoniego Baraniaka, ABP. Walentego Dymka - uważa Katarzyna Nowak.

Okazuje się, że nadaniem nazwy ulicy lub zmianą jej nazwy zajmuje się Komisja Opiniodawcza ds. Nazewnictwa Ulic w Poznaniu, która działa przy Geopozie. Organ ten przyjmuje zarówno od osób fizycznych jak również organizacji i instytucji wnioski zawierające propozycję nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych. Taki wniosek trzeba uzasadnić.

Realizacja wniosku następuje wyłącznie w formie uchwały Rady Miasta Poznania przedłożonej przez Prezydenta.

Prymas patronem

FLORIAN STABLEWSKI - arcybiskup poznański i gnieźnieński i prymas Polski w latach 1891-1906, poseł do sejmu pruskiego.

Urodził się 16 października 1841 r. we Wschowie. Pracował jako duszpasterz w Wielichowie, Tarnowie Podgórnym i Śremie. W Śremie był także katechetą i nauczycielem języka hebrajskiego w gimnazjum. Został usunięty z pracy w 1873 po odmowie podporządkowania się zarządzeniu wykładania religii w języku niemieckim. Objął wówczas funkcję proboszcza we Wrześni, gdzie działał jednocześnie w towarzystwach rzemieślniczych, przemysłowych i rolniczych. Organizował bank ludowy w Śremie. W latach 1876–1891 sprawował mandat poselski w sejmie pruskim i aktywnie działał w szeregach Koła Polskiego, występując m.in. na rzecz zachowania języka polskiego jako wykładowego w szkolnictwie.

14 grudnia 1891 r. został mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i poznańskim (z tytułem prymasa Polski). 13 stycznia 1892 objął archidiecezję, a 17 stycznia przyjął sakrę biskupią. W działalności na stolicy biskupiej, niezależnie od skomplikowanej sytuacji wewnętrznej, na pierwsze miejsce wysuwał sprawy Kościoła. Propagował w archidiecezji tzw. ruch patronacki, przedstawiony w encyklice Rerum novarum papieża Leona XIII. Założył pismo „Przewodnik Katolicki” oraz Drukarnię i Księgarnię św. Wojciecha w Poznaniu. Poszukiwał kompromisu w kwestii polskich spraw narodowościowych, w okresie strajków szkolnych (1901–1904, 1906) łagodził napięcia petycjami do cesarza niemieckiego. Jednocześnie ugodowość wobec zaborcy naraziła go na krytykę części społeczeństwa (m.in. skupionego wokół pism „Orędownik” i „Postęp”). Był przeciwny polonizacji (dokonywanej przez działaczy z zaboru pruskiego) Górnoślązaków w Rzeszy. Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Zmarł 24 listopada 1906 roku w Poznaniu. Został pochowany w katedrze na Ostrowie Tumskim.

Ciekawostki:
Ulica Stablewskiego znajduje się również we Wschowie.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• Zygmunt Zaleski, "Nazwy ulic w Poznaniu", Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
• miesięcznik Parafii Matki Boskiej Bolesnej
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Stare plany Poznania z 1900, 1905, 1924, 1931, 1940, 1956 - Fot. Biblioteka Uniwersytecka
zdjęcia archiwalne: Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków (11,13,14,15), fotopolska.eu (12), Jan Kurek (15-22)
Zdjęcia aktualne - Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Rezydencja przy Parku Kasprowicza. Na Stablewskiego wyrósł biurowiec mieszkalny

ZOBACZ TAKŻE: Ulica Stablewskiego powinna zmienić nazwę na Arcybiskupa Stablewskiego?

ZOBACZ TAKŻE: Niegdyś Humboldta, za komuny Findera. Mieści się tutaj "deska" i "Krąg". Najstarsza willa z 1910 r.

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic