Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Bimbą na Arenę - ul. Sczanieckiej

19-04-2015 08:47   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (5) * Skomentuj

Ulica ta pojawia się na planie miasta po raz pierwszy w 1905 roku i do 1919 roku nosi nazwę Jagowstrasse (czyli Jagowa). Na początku XX wieku, w ciągu pięciu lat pierwszej dekady (1905-1910) osiedliły się tutaj 174 osoby. Tu działała fabryka mebli artystycznych Sroczyńskiego, później powstała Fabryka Maszyn B. Ziółkowski, a następnie fabryka rowerów Inventia oraz szkółka rzemieślniczo-przemysłowa. W kolejnym odcinku z cyklu "Spacer po Łazarz - patroni naszych ulic" zaglądamy na Sczanieckiej.

Ulica Sczanieckiej:

• Długość: 351 m
• Kod pocztowy:
  • 60-215 od numeru 1 do 15 nieparzyste
  • 60-216 od numeru 2 do 16 parzyste
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń i najbliższa poczta - FUP Poznań 2 (Rynek Łazarski 7)
• Ilość budynków: 18
• Najwyższy numer: 16
• Status drogi: gminna/zbiorcza, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: brak
• Parafia:
  • Sczanieckiej 1, 1a, 3, 3a, 5, 5a, 5b, 7, 7a, 9, 9a, 11, 11a - Św. Anny (ul. Matejki 42/Limanowskiego 13)
  • Sczanieckiej 2, 2a, 4, 4a, 6, 8A, 8B, 8C, 8D, 8E, 8F, 10, 12, 14A, 16 - Matki Boskiej Bolesnej (ul. Głogowska 97)
• Obwód wyborczy:
  • Sczanieckiej 1, 1a, 3, 3a, 5, 5a, 5b, 7, 7a, 9, 9a, 11, 11a - komisja nr 45, Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4)
  • Sczanieckiej 2, 2a, 4, 4a, 6, 8A, 8B, 8C, 8D, 8E, 8F, 10, 12, 14A, 16 - komisja nr 43, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
• Obwód szkół:
  • Sczanieckiej 1, 1a, 3, 3a, 5, 5a, 5b, 7, 7a, 9, 9a, 11, 11a - Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
  • Sczanieckiej 2, 2a, 4, 4a, 6, 8A, 8B, 8C, 8D, 8E, 8F, 10, 12, 14A, 16 - Szkoła Podstawowa nr 90 (ul. Chociszewskiego 56), Gimnazjum nr 53 (ul. Winklera 9)
• Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 25, 33.

Z głównej ulicy Łazarza "na Arenę"

Ulica Emilii Sczanieckiej ma 351 metrów długości. Prowadzi ze wschodu na zachód, łącząc Głogowską z Jarochowskiego. Arteria krzyżuje się z czteroma ulicami: Głogowską, Kasprzaka, Bogusławskiego i Jarochowskiego. Na odcinku od Głogowskiej do Kasprzaka ulica ta jest jednokierunkowa (przejazd odbywa się tylko w kierunku ul. Jarochowskiego).

Najstarszy budynek ma 108 lat

Przy ulicy tej znajdują się głównie kamienice. Najstarszy budynek znajduje się pod numerem 1. Kamienica ta, stojąca na rogu Głogowskiej powstała w 1907 roku według projektu arch. Paula Lindera i Karla Roskama.

Ok. 1910 roku wybudowane zostały kamienice pod "dziesiątką" i "dwunastką". W rejestrze zabytków znajdują się również domy pod numerem 2, 3, 5, 11, 14a i 16, które wzniesiono w latach 30. XX wieku.

Przy ulicy Sczanieckiej znajduje się również nowoczesna architektura. Dekadę temu wybudowano blok przy zbiegu z Kasprzaka. Trzy lata temu powstała nowa kamienica pod numerem 28a, przy skrzyżowaniu z Bogusławskiego.

Jagowstrasse

Ulica ta pojawia się na planie miasta po raz pierwszy w 1905 roku i do 1919 roku nosi nazwę Jagowstrasse (czyli Jagowa).

5 stycznia 1920 roku zostanie przemianowana na Emilii Sczanieckiej. W 1939 roku ulica ta znów zmienia nazwę, tym razem na Tirpitz Strasse - ulica Alfreda von Tirpitza, admirała, polityka, twórcy potęgi niemieckiej marynarki wojennej przez I wojną światową. Zaraz po zakończeniu II wojny światowej patronką ulicy znów zostaje Emilia Sczaniecka i tak jest do dziś.

W latach 1905-1910 osiedliły się tutaj 174 osoby

Na początku XX wieku, w ciągu pięciu lat pierwszej dekady (1905-1910) osiedliły się tutaj 174 osoby.

Tuż po PeWuCe stały tutaj zaledwie cztery domy o numerach 1, 4, 4b i 5. Jedynie stojąca po północnej stronie ulicy kamienica pod "jedynką" zamieszkana była przez licznych lokatorów o różnym statusie społecznym, z których znaczniejszymi byli m.in.: dyrektor banku Edmund Wincentowicz, czy generał w stanie spoczynku Antoni Kiewnarski. Były tu również zakłady rzemieślnicze: fryzjerski Antoniego Nowaka czy krawiecki Aleksandra Szyndlera - wskazuje Andrzej Adamkiewicz na łamach gazetki Parafii Matki Boskiej Bolesnej.

Stały tutaj już nie istniejące dwa niewielkie domy. Pierwszy z nich pod numerem 4 był własnością Banku Związku Spółek Zarobkowych, a zamieszkiwała go zaledwie jedna lokatorka - jak wtedy nazywano - handlarka Anna Mucha. Właścicielem drugiego pod numerem 4b byli: magistrat Miasta Stołecznego Poznania oraz Fabryka Maszyn B. Ziółkowski i Ska. Mimo dwóch poważnych właścicieli musiał być niewielki, gdyż mieszkało też tylko dwóch lokatorów: stróż Stanisław Hojan i kotlarz Andrzej Matuszak. Dopiero pod koniec lat 30-tych ulica uległa szybkiej zabudowie, z której wyróżniają się stojące do dzisiaj dwie okazałe, modernistyczne wille pod numerami 14 i 14a oraz stylowa kamienica pod numerem 10 - dodaje Andrzej Adamkiewicz.

Najpierw fabryka mebli artystycznych, później produkowano rowery

Tu działała fabryka mebli artystycznych Sroczyńskiego. Po stronie południowej między ulicami Głogowską a Kasprzaka mieściła się Fabryka Maszyn B. Ziółkowski. Powstała ona w roku 1890 początkowo przy ulicy Kraszewskiego, z połączenia poznańskiej fabryki wyrobów z miedzi i mosiądzu oraz kotlarni w Jarocinie - pisze Zbigniew Zakrzewski w książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

Na tym samym terenie (administracyjnie przy Kasprzaka 13) w 1926 roku powstała fabryka rowerów Inventia oraz szkoła rzemieślniczo-przemysłowa. Od lat 80. obiekt ten pozostawał bez opieki. Od roku w miejscu tym trwa budowa budynku mieszkalno-usługowego. Rewitalizowany jest również budynek przy Kasprzaka 13, opodal ul. Sczanieckiej.

Tramwajowy "trójkąt"

Na ulicy Sczanieckiej znajduje zachowany fragment... torowiska tramwajowego. Co prawda ostatni tramwaj przejechał tędy ponad 40 lat, jednak do dziś zachowane zostały tory, która stanowiły tzw. "trójkąt" do zawracania bimb.

Linia tramwajowa na ulicy Sczanieckiej powstała na Powszechną Wystawę Krajową, w 1928 roku. Tory zostały poprowadzone aż do ulicy Jarochowskiego, gdzie wybudowano pętlę pod samą bramą terenu PeWuKi. Stąd do Wielkiej można było dojechać "piątką", a już rok później "dziesiątką" na Rynek Wildecki.

W pierwszej połowie lat 30. ubiegłego wieku w związku z kryzysem gospodarczym, z ruchu wyłączone zostało torowisko tramwajowe powstałe na potrzeby PeWuKi. W latach 1935-1944 rozebrane zostaje torowisko na ulicy Jarochowskiego, wraz z pętlą. Pozostawiony zostaje tylko "trójkąt" do zawracania na ulicy Sczanieckiej i Bogusławskiego wraz z torowiskiem prowadzącym do ulicy Głogowskiej (ówczesnej Łazarskiej). Tramwaje zaczęły ponownie tędy jeździć od 1956 roku. Ze Sczanieckiej aż do pierwszej połowy lat 70. XX wieku można było dojechać tramwajem linii nr 14 na Starołękę oraz "jedenastką" na Winiary, a później również na Golęcin. Ostatecznie tramwaje na Sczanieckiej zostały wycofane w 1973 roku.

Działaczka społeczna i narodowościowa

EMILIA SCZANIECKA - polska wielkopolska działaczka społeczna i narodowościowa. Urodziła się 20 maja 1804 r. w Brodach (powiat nowotomyski). Była animatorką działań narodowościowych i feministycznych w zaborze pruskim. Założycielka pierwszego w Wielkopolsce Stowarzyszenia Kobiet oraz instytucji Pomocy naukowej dla ubogich dziewcząt w Poznańskiem i Prusach Zachodnich.

Znała się z dr Karolem Marcinkowskim. Okazji do spotkań mieli dużo, gdyż Karol udzielał korepetycji jej braciom. Źródła nie wskazują jednak jakie uczucie ich łączyło. Autorzy różnych publikacji sugerują tylko, że mogło ich łączyć coś więcej niż przyjaźń. Faktem jest, iż oboje byli wielce znaczącymi postaciami w dziewiętnastowiecznej Wielkopolsce. Ich drogi rozeszły się po 1831 roku, gdyż każde z nich przyjęło inną metodę działanie społecznego. Emilia Sczaniecka nie narzekała na brak powodzenia u płci przeciwnej. Miała też naturę towarzyską. Nigdy nie wyszła jednak za mąż. Swe życie skoncentrowała na działalności patriotycznej, charytatywnej, społecznej oraz na zarządzaniu majątkiem.

W grudniu 1831 roku skrzyżowały się drogi Emilii Sczanieckiej i Adama Mickiewicza. Ich wzajemne kontakty cechował szacunek ale i rezerwa wobec siebie. Emilia zachwycała się twórczością największego z polskich poetów romantycznych, nie pochwalała natomiast jego życia prywatnego (głośno było wówczas o romansie wieszcza ze znaną sawantką – Konstancją Łubieńską – w czasie, gdy Królestwo walczyło!).

W latach trzydziestych i czterdziestych wieku XIX była jedną z głównych organizatorek kolportażu gazet i książek emigracyjnych w Wielkim Księstwie Poznańskim oraz ich przerzutu dalej, do Królestwa Polskiego. Prestiż Sczanieckiej podniósł również fakt nadania jej przez międzynarodowe Towarzystwo Monthyona i Franklina złotego medalu za zasługi w pracy humanitarnej.

Zmarła 11 maja 1896 r. w Pakosławiu (niedaleko Opalenicy). Została pochowana na dziedzińcu kościoła w Michorzewie.

Ciekawostki:

• Niedługo na działce na narożniku Bogusławskiego rozpocznie się budowa budynku mieszkalno-usługowego. Wcześniej znajdował się tutaj Meblopol.
• na ulicy Sczanieckiej miała powstać kawiarenka w zabytkowym tramwaju. Na razie na planach się skończyło.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań,
• Wyd. Poznańskie, 1985
• Zygmunt Zaleski, "Nazwy ulic w Poznaniu", Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926 miesięcznik Parafii Matki Boskiej Bolesnej
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Plan miasta z 1905, 1931, 1940, 1949, 1956 i 1966 r. - źródło: Biblioteka Uniwersytecka, Zdjęcia historyczne: Jan Kurek, Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Nie będzie kawiarenki tramwajowej na Sczanieckiej

ZOBACZ TAKŻE: Na Sczanieckiej usunięto latarnie zbudowane na PeWuKę - odpadały z nich kawałki betonu

ZOBACZ TAKŻE: Jak umyć okna w pięciopiętrowym bloku? Przy pomocy 20-metrowej myjki z wysięgnikiem

ZOBACZ TAKŻE: Samochód zablokował remont chodnika na Sczanieckiej

ZOBACZ TAKŻE: Ulica, która miała zostać zdekomunizowana

ZOBACZ TAKŻE: Za Niemców zwała się Ziethenstrasse. Nad ulicą znajdowały się drewniane pomosty - ul. Jarochowskiego

ZOBACZ TAKŻE: Tramwajowy "trójkąt" i samotny wieżowiec - ulica Bogusławskiego

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic